Vì sao lá đổi màu vào mùa
thu?
Hiện giờ đã là cuối mùa thu ở các nước nằm ở phía
bắc trên khắp thế giới và lá trên cây đã chuyển từ màu xanh sang màu vàng, màu
cam và màu đỏ tạo thành những màu sắc đẹp mắt. Hiện tượng này đã khiến nhiều
người tự hỏi tại sao lá lại thay đổi màu sắc khi thời tiết trở nên mát mẻ hơn.
Thông tín viên đài VOA Shelley Schlender đã đi tìm câu trả lời cho những thắc
mắc này ở Boulder, Colorado.
Shelley Schlender | Boulder,
Colorado
Khi ngày trở nên ngắn hơn và
đêm trở nên mát mẻ hơn ở Boulder, Colorado, những chiếc lá màu xanh của mùa hè
đang khoác trên mình những màu sắc sặc sỡ. Trên những cây dương lá đã đổi màu
vàng óng như những đồng xu vàng. Trên Đại lộ Mapleton, những cây phong mang các
sắc hoàng hôn màu cam và màu đỏ.
Có rất nhiều câu chuyện kể về sự chuyển
màu của mùa thu…
Một bé gái nói: "Em nghe nói lý do tại sao lá đổi màu
qua các mùa là vì Chúa muốn thấy nhiều màu sắc khác nhau trên khắp thế giới để
người có thể biết được hiện giờ đang là mùa nào."
Một phụ nữ cho biết:
“Theo truyền thuyết, ba người đi săn và chú chó của họ đã đuổi theo Con Gấu lớn
lên trời, giết nó và máu của con gấu đã nhỏ xuống lá cây, biến chúng thành màu
đỏ.”
Ông Sutherland nói: "Mẹ tôi nói với tôi lý do là vì ban đêm khi mọi
người đang ngủ các cô tiên xuất hiện và sơn chúng.”
Mặc dù chuyện kể về
những cô tiên sơn những chiếc lá cây là một chuyện tưởng tượng đáng yêu, nhưng
ông Dave Sutherland, một nhà tự nhiên học làm việc tại Công viên Boulder
Mountain Parks nói rằng những lý giải mang tính khoa học về sự đổi màu của lá
cũng gần thần kỳ như vậy.
Câu chuyện bắt đầu từ mùa hè, khi lá vẫn còn
xanh nhờ có một loại chất sắc gọi là chất diệp lục. Chất này tiếp nhận ánh sáng
mặc trời để tạo nên năng lượng cho quá trình quang hợp.
Ông Sutherland
nói tiếp: "Khi chất diệp lục hấp thụ ánh sáng mặt trời, nó hút nước từ đất và
khí các bon từ không khí và năng lượng từ ánh áng mặt trời và kết hợp chúng để
tạo thành đường.”
Quá trình đó giúp cây trổ hoa và lớn lên. Khi ngày trở
nên ngắn hơn vào mùa thu, lá ngưng tạo chất diệp lục, và theo ông Sutherland thì
chúng hé mở một bí mật rực rỡ.
Ông Sutherland nói: “Lá xanh thực ra có
màu vàng. Chỉ vì quí vị không nhìn thấy màu vàng. Sắc vàng luôn có ở trong lá
cây, ẩn dưới vỏ bọc màu xanh. Chúng chỉ chờ đợi cơ hội để chất diệp lục bắt đầu
ngưng hoạt động thì màu vàng bắt đầu tỏa sáng.”
Màu vàng phát xuất từ sắc
tố gọi là carotinoids. Chất này khiến cà rốt có màu cam và lá cây dương mùa thu
ngả vàng. Một số khoa học gia cho rằng lá vẫn tiếp tục tạo ra chất carotinoids
sau khi chất diệp lục ngưng hoạt động, vì sắc vàng giúp chúng hấp thụ thêm một
chút năng lượng mặt trời nữa. Và khi lá chuyển màu đỏ.. ông Sutherland nói rằng
đó là một chất sắc khác có tên là anthocyanin.
Ông Sutherland nói tiếp:
“Mọi người đều biết chất anthocyanin. Chất này khiến trái dâu có màu đỏ và trái
mâm xôi có màu đen.”
Và lá cây phong màu đỏ. Nhưng không giống như
carotinoids, lá cây không tạo ra màu sắc này vào mùa hè mà chỉ vào mùa thu. Vì
vậy, trong nhiều thập niên qua, các nhà khoa học tin rằng chất anthocyanin tạo
ra một màu sắc ngẫu nhiên, do đường đọng lại ở những chiếc lá thu đang sắp lìa
cành.
Nhưng ông Bill Hoch, một khoa học gia về thảo mộc của trường đại
học Tiểu bang Montana, ủng hộ giả thuyết cho rằng lá cây có mục đích khi tạo ra
anthocyanin, giống như một loại “kem chống nắng” tự nhiên. Nói chuyện qua Skype,
ông Hoch cho rằng một chiếc lá mùa thu mất khả năng tạo năng lượng từ quá trình
quang phổ, chất sắc anthocyanin bảo vệ chiếc lá đó khỏi những tác nhân gây hại
của ánh sáng mặt trời – đặc biệt là màu xanh lục của ánh sáng. Điều này giúp cơ
chế tạo năng lượng của lá diễn ra đủ dài để đưa những chất dinh dưỡng cuối cùng,
đặc biệt là khí ni tơ và phốt pho, vào trong rễ cây và cành cây.
Ông Hoch
nói: “Chỉ là để phục hồi những chất dinh dưỡng đó vì những chiếc lá này sẽ rụng
khá nhanh. Vì vậy chúng chỉ tìm cách bảo vệ quá trình quang phổ đủ lâu để dự trữ
càng nhiều chất dinh dưỡng càng tốt.”
Ông Hoch nói thêm rằng chất
carotinoids cũng có chức năng bảo vệ. Nhưng thay vì trở thành một loại kem chống
nắng vào những ngày cuối cùng của chiếc lá sắp héo tàn, sắc màu vàng là một chất
chống o xy hóa bảo vệ lá suốt cả chu trình sống.
Còn về lý do tại sao
một số lá chuyển thành màu vàng và một số lại chuyển thành màu đỏ, ông Hoch nói
rằng những cây phát triển tốt nhất khi có đầy đủ ánh sáng thường có màu sắc sặc
sỡ hơn, vì vậy vào mùa thu chúng có thể sống được với sự bảo vệ của chất
carotinoids vàng. Các cây sống trong bóng râm hay đất cằn cỗi thường có cơ chế
tinh xảo hơn, cần được bảo vệ nhiều hơn, vì vậy lá của chúng tạo ra nhiều
anthocyanin và trở nên sẫm màu hơn.
Vẫn còn nhiều điều mà các nhà khoa
học muốn tìm hiểu về sự hoạt động của lá cây. Còn hiện tại, người dân ở Boulder
và khắp bắc bán cầu chỉ cần chiêm ngưỡng sắc màu kỳ diệu của mùa
thu.
=======
r Các bạn có thích
mùa thu như thế này ?
(TH St)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Chú ý: Điền vào “nhận xét” ở cuối bài để xả stress
Sẽ xóa những comment không phù hợp
Thinhoi001