Chủ nghĩa tư bản nhà nước ở Việt Nam
Một thỏa thuận thương mại do Mỹ dẫn dắt có giúp gì cho các nhà cải cách Việt Nam hay không?
The Economist, Oct 19th 2013
Phạm Nguyên Trường dịch
Một
số người cho rằng, nền kinh tế Việt Nam đang chuyển động khá nhanh. Tốc
độ lạm phát với hai con số trong năm 2011 đã đã bắt đầu hạ nhiệt, còn
kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may và hàng điện tử thì đang gia tăng nhanh
chóng. Đầu tư trực tiếp nước ngoài tăng 36% mỗi năm, đấy là theo đánh
giá của cơ quan xếp hạng, có tên là Fitch.
Nhưng,
GDP lại gia tăng khá chậm: năm ngoái chỉ đạt 5%, thấp nhất kể từ năm
2009. Rắc rối phần lớn là do đảng Cộng sản cầm quyền thất bại trong việc
ép các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) tuân thủ kỷ luật và không xử lý
được những khoản nợ xấu trong trong các ngân hàng. Cũng như nước láng
giềng Trung Quốc, các ông trùm trong đảng và đàn em của họ không muốn
thay đổi hiện trạng vì nó có lợi cho họ.
Nhưng,
muốn có tính hợp pháp thì chính phủ phải cải thiện được cuộc sống của
người dân trong cái đất nước có tới 90 triệu người này. Trong mấy tháng
gần đây, các quan chức bắt đầu tung ra kế hoạch cải cách kinh tế quan
trọng. Dấu hiệu đáng khích lệ gồm có Nghị quyết của Bộ Chính trị hồi
tháng Tư, coi hội nhập kinh tế là ưu tiên hàng đầu; và những cuộc tranh
luận gần đây của các nhà làm luật của Việt Nam về biện pháp "cổ phần
hóa" hay tư nhân hóa một phần doanh nghiệp nhà nước. Tháng 9 vừa rồi Thủ
tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng cam kết sẽ xử lý 1.300 doanh nghiệp nhà nước
như các công ty tư nhân và tăng mức cổ phần trong các ngân hàng mà các
nhà đầu tư ngoại quốc có thể sở hữu lên từ 30% đến 49%.
Một
nhà ngoại giao phương Tây nói rằng hiện nay vấn đề không phải là có cải
cách hay không mà là cải cách sẽ diễn ra nhanh đến mức nào. Nếu đúng
như thế thì tốc độ thay đổi có thể phụ thuộc vào Quan hệ đối tác xuyên
Thái Bình Dương (TPP), tức là phụ thuộc vào Thỏa thuận thương mại tự do
của hơn một chục nước do Mỹ lèo lái, đang được trù liệu. Ngoài những vấn
đề khác, TPP sẽ yêu cầu các thành viên kiềm chế những hành động thái
quá của doanh nghiệp nhà nước.
Việc TPP tập
trung chú ý vào doanh nghiệp nhà nước tạo ra vỏ bọc chính trị cho các
nhà lập pháp có tinh thần cải cách của Việt Nam, để họ có thể theo đuổi
chương trình nghị sự của mình, một nhà kinh tế học là ông Phùng Đức Tùng
nói như thế. Họ sẽ đi xa đến đâu vẫn là một câu hỏi mở, nhưng ông Tùng
cho rằng tư nhân hóa hầu hết các DNNN sẽ thúc đẩy mạnh mẽ nền kinh tế và
tạo được nền tảng thuế khóa vững chắc hơn.
Doanh
nghiệp nhà nước, chiếm 40 % sản lượng kinh tế, đang có nguy cơ gắn chặt
với các ngân hàng quốc doanh – tức là gắn với những người cho vay từng
tài trợ cho việc tham gia vào thị trường bất động sản đầy rủi ro trong
vụ bùng nổ kèm theo việc Việt Nam gia nhập WTO vào năm 2007.
Hiện
nay, doanh nghiệp nhà nước đang tích cực "tái cơ cấu", báo chí do nhà
nước kiểm soát nói như thế. Không có người nào tin rằng những khoản tín
dụng khổng lồ sẽ tái diễn. Tuy nhiên, các doanh nghiệp nhà nước vẫn hoạt
động không hiệu quả, một số nợ nần chồng chất đến nỗi không có tiền trả
lương cho nhân viên.
Không có gì tốt đẹp cho
hàng trăm ngàn thanh niên đang bước vào thị trường lao động thiếu sinh
khí của Việt Nam, những người đang chán ngấy nạn tham nhũng và bất bình
đẳng còn đáng buồn hơn thế. Cùng với tâm trạng thất vọng về hệ thống
giáo dục, y tế và chính sách về quyền sử dụng đất, những vấn đề đó có
thể là nhiên liệu cho một vụ bùng nổ xã hội trong một ngày nào đó.
Trong
khi đó, các nhà đàm phán trong lĩnh vực thương mại của Mỹ đang nóng
lòng muốn kết thúc những cuộc đàm phán TPP. Sự hấp dẫn đối với Việt Nam
là một số ngành công nghiệp sử dụng nhiều lao động như may mặc và giày
dép sẽ dễ tiếp cận hơn với thị trường Mỹ. Nhưng đại sứ Mỹ ở Việt Nam,
ông David Shear, nói rằng nước này cần phải thể hiện "sự tiến bộ rõ
ràng" về nhân quyền để có thể giúp cho dư luận Mỹ ủng hộ họ tham gia vào
TPP. Về mặt này, việc luật sư nhân quyền Lê Quốc Quân bị phạt tù vì tội
danh trốn thuế giả mạo sẽ chẳng giúp được gì. Mặc dù vậy, rất có thể
hai bên sẽ ký thỏa thuận trong năm tới.
Nguồn: economist.com
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Chú ý: Điền vào “nhận xét” ở cuối bài để xả stress
Sẽ xóa những comment không phù hợp
Thinhoi001