Hóa ra vụ “hút máu” học sinh ở Nghệ An là để phục vụ cho một công trình nghiên cứu về thalassemia.
Nhưng sự việc dù lí giải cách nào thì cũng không thoát khỏi một thực
tế: vi phạm y đức trong nghiên cứu khoa học. Ngày nay, những qui chế về y
đức rất khó khăn và chặt chẽ, đến nỗi nghiên cứu trên chuột cũng cần
phải thông qua ủy ban đạo đức (ethics committee hay IRB). Có thể ở Việt
Nam, hay ở Nghệ An, chưa có những qui chế về y đức trong nghiên cứu khoa
học nên sự việc đáng tiếc mới xảy ra. Sự việc cũng là một bài học cần
rút kinh nghiệm cho các nghiên cứu y khoa ở Việt Nam.
Trong nghiên cứu y khoa, có khái niệm written informed consent vốn rất quan trọng và là nỗi ám ảnh của nhiều nhà nghiên cứu. Tôi tạm dịch cụm từ này là văn bản đồng thuận có ý thức. Consent là đồng thuận. Informed có nhiều nghĩa hơn, nhưng tựu trung lại và trong bối cảnh nghiên cứu khoa học, nó có nghĩa là người đồng thuận tham gia nghiên cứu phải ở trong tình trạng tĩnh táo, được cung cấp đầy đủ thông tin về mục tiêu, qui trình, và khả năng gây tác hại của việc tham gia vào nghiên cứu mà không chịu bất cứ một áp lực nào từ nhà nghiên cứu. Written là cụm từ mới thêm vào để nhắc nhở và yêu cầu nhà nghiên cứu rằng người tham gia vào nghiên cứu phải kí tên vào văn bản ưng thuận (trước đây có thời gian các nhà nghiên cứu chỉ lấy sự đồng thuận của bệnh nhân bằng miệng). Văn bản đó phải được soạn bằng một văn phong sao cho người thường (ngoài khoa học) có thể hiểu được, và kèm theo nhiều câu văn bắt buộc. Một trong những câu văn bắt buộc là người tham gia nghiên cứu có thể rút ra khỏi công trình nghiên cứu bất cứ lúc nào mà nhà nghiên cứu không có quyền hỏi lí do. Một công trình nghiên cứu y khoa đòi hỏi nhà nghiên cứu phải đệ trình văn bản written informed consent cho hội đồng y đức xem xét trước khi được phê chuẩn để tiến hành nghiên cứu. Không làm theo qui trình đó có thể xem là vi phạm y đức.
Trong bối cảnh lấy mẫu máu cho nghiên cứu thì việc đồng thuận có ý thức rất nhạy cảm vì đối tượng là trẻ em. (Đối tượng là phụ nữ mang thai còn nhạy cảm hơn). Theo đúng qui chuẩn về y đức, các em học sinh phải được các nhà nghiên cứu giải thích nghiên cứu có mục tiêu là gì, giúp ích gì cho cộng đồng, cách làm ra sao, cách mấy máu như thế nào, lấy ở đâu, lấy bao nhiêu ml, khả năng nhiễm trùng (dù thấp hay rất thấp) phải được truyền đạt cho các em hay phụ huynh. Nếu các em còn nhỏ tuổi thì phải có sự ưng thuận của cha mẹ hay người giám hộ, và sự ưng thuận phải dưới hình thức kí tên. Chiếu theo những qui định trên và qua phản ảnh của báo chí thì rất có thể công trình nghiên cứu về thalassemia ở Nghệ An đã không tuân thủ theo qui trình y đức. Trong thực tế thì việc lấy máu chắc chẳng gây tác hại gì đến các em học sinh. Nhưng điều đó không thể biện minh cho việc vi phạm qui chế về y đức trong nghiên cứu khoa học.
Một công trình nghiên cứu mà đối tượng tham gia chưa đồng thuận thì kết quả sẽ không bao giờ được công bố trên các tập san khoa học. Ngày nay, theo qui định quốc tế, bất cứ nghiên cứu nào mà không có informed consent hay written informed consent thì sẽ không được cho công bố trên bất cứ tập san khoa học nào. Vấn đề này đặc biệt quan trọng ở các nước như Việt Nam và China Cách đây không lâu, người viết bài này phụ trách xử lí một bài báo khoa học từ China, và bài báo đã được chấp nhận cho công bố trực tuyến (trước khi in trên giấy). Chỉ sau 2 ngày công bố trực tuyến, một người từ China viết thư cho tôi nói rằng công trình nghiên cứu đó chưa bao giờ có sự ưng thuận của bệnh nhân và cũng chẳng có ủy ban y đức hay ủy ban khoa học nào thông qua như tác giả viết. Khi được yêu cầu, tác giả không chứng minh được nghiên cứu đã được hội đồng khoa học hay y đức địa phương phê chuẩn, cũng chẳng chứng minh được written informed consent đã được lấy từ các bệnh nhân, nên bài báo phải bị rút xuống.
Vấn đề y đức trong nghiên cứu khoa học còn phức tạp hơn khi sự việc được xử qua lăng kính pháp lí. Có nhiều nghiên cứu mang tính xâm phạm, và nếu biến cố bất lợi xảy ra cho bệnh nhân thì vấn đề sẽ rất ư phức tạp, vì bệnh nhân có thể yêu cầu sự can thiệp từ giới luật sư. Nhưng may mắn thay, những trường hợp như thế này rất ít khi xảy ra. Do đó, có sự ưng thuận của bệnh nhân cũng là một cách bảo vệ các nhà nghiên cứu trước pháp luật.
Trường hợp ở Nghệ An có lẽ không phải là trường hợp vi phạm y đức lần đầu ở Việt Nam. Trong quá khứ có biết bao nghiên cứu trên bệnh nhân mà bệnh nhân không hề biết mình là đối tượng. Trong một thời gian dài Việt Nam không có những qui định về y đức trong nghiên cứu khoa học, và tất cả các bệnh viện và đại học không có ủy ban về y đức. Tôi nhớ có lần nói về đề tài này và nhấn mạnh rằng nghiên cứu trên chuột cũng cần thông qua ủy ban y đức, các đồng nghiệp cười xòa! Mấy năm gần đây thì vấn đề y đức trong nghiên cứu đã được quan tâm. Nhiều nơi đã có hội đồng y đức, dù thành phần của hội đồng này chưa đúng nghĩa với “hội đồng y đức”. Rất có thể ở Nghệ An chưa có ủy ban y đức, nên sự việc đáng tiếc đã xảy ra. Cũng có thể các nhà nghiên cứu nghĩ rằng chuyện lấy mẫu máu là chuyện nhỏ, nên chẳng quan tâm đến các chuẩn mực về y đức trong nghiên cứu khoa học. Dù sao đi nữa thì sự việc xảy ra cũng là một bài học quí báu để rút kinh nghiệm và giúp cho các nghiên cứu sau đạt chuẩn mực y đức hơn.
Diên Vỹ gửi hôm Thứ Sáu, 11/01/2013
nguồn:http://danluan.org/tin-tuc/20130111/nguyen-van-tuan-an-de-y-duc-trong-nghien-cuu-khoa-hoc-o-nghe-an
======================================================================
Chú ý: Nhấn vào “nhận xét” ở cuối bài để xả stress
Trong nghiên cứu y khoa, có khái niệm written informed consent vốn rất quan trọng và là nỗi ám ảnh của nhiều nhà nghiên cứu. Tôi tạm dịch cụm từ này là văn bản đồng thuận có ý thức. Consent là đồng thuận. Informed có nhiều nghĩa hơn, nhưng tựu trung lại và trong bối cảnh nghiên cứu khoa học, nó có nghĩa là người đồng thuận tham gia nghiên cứu phải ở trong tình trạng tĩnh táo, được cung cấp đầy đủ thông tin về mục tiêu, qui trình, và khả năng gây tác hại của việc tham gia vào nghiên cứu mà không chịu bất cứ một áp lực nào từ nhà nghiên cứu. Written là cụm từ mới thêm vào để nhắc nhở và yêu cầu nhà nghiên cứu rằng người tham gia vào nghiên cứu phải kí tên vào văn bản ưng thuận (trước đây có thời gian các nhà nghiên cứu chỉ lấy sự đồng thuận của bệnh nhân bằng miệng). Văn bản đó phải được soạn bằng một văn phong sao cho người thường (ngoài khoa học) có thể hiểu được, và kèm theo nhiều câu văn bắt buộc. Một trong những câu văn bắt buộc là người tham gia nghiên cứu có thể rút ra khỏi công trình nghiên cứu bất cứ lúc nào mà nhà nghiên cứu không có quyền hỏi lí do. Một công trình nghiên cứu y khoa đòi hỏi nhà nghiên cứu phải đệ trình văn bản written informed consent cho hội đồng y đức xem xét trước khi được phê chuẩn để tiến hành nghiên cứu. Không làm theo qui trình đó có thể xem là vi phạm y đức.
Trong bối cảnh lấy mẫu máu cho nghiên cứu thì việc đồng thuận có ý thức rất nhạy cảm vì đối tượng là trẻ em. (Đối tượng là phụ nữ mang thai còn nhạy cảm hơn). Theo đúng qui chuẩn về y đức, các em học sinh phải được các nhà nghiên cứu giải thích nghiên cứu có mục tiêu là gì, giúp ích gì cho cộng đồng, cách làm ra sao, cách mấy máu như thế nào, lấy ở đâu, lấy bao nhiêu ml, khả năng nhiễm trùng (dù thấp hay rất thấp) phải được truyền đạt cho các em hay phụ huynh. Nếu các em còn nhỏ tuổi thì phải có sự ưng thuận của cha mẹ hay người giám hộ, và sự ưng thuận phải dưới hình thức kí tên. Chiếu theo những qui định trên và qua phản ảnh của báo chí thì rất có thể công trình nghiên cứu về thalassemia ở Nghệ An đã không tuân thủ theo qui trình y đức. Trong thực tế thì việc lấy máu chắc chẳng gây tác hại gì đến các em học sinh. Nhưng điều đó không thể biện minh cho việc vi phạm qui chế về y đức trong nghiên cứu khoa học.
Một công trình nghiên cứu mà đối tượng tham gia chưa đồng thuận thì kết quả sẽ không bao giờ được công bố trên các tập san khoa học. Ngày nay, theo qui định quốc tế, bất cứ nghiên cứu nào mà không có informed consent hay written informed consent thì sẽ không được cho công bố trên bất cứ tập san khoa học nào. Vấn đề này đặc biệt quan trọng ở các nước như Việt Nam và China Cách đây không lâu, người viết bài này phụ trách xử lí một bài báo khoa học từ China, và bài báo đã được chấp nhận cho công bố trực tuyến (trước khi in trên giấy). Chỉ sau 2 ngày công bố trực tuyến, một người từ China viết thư cho tôi nói rằng công trình nghiên cứu đó chưa bao giờ có sự ưng thuận của bệnh nhân và cũng chẳng có ủy ban y đức hay ủy ban khoa học nào thông qua như tác giả viết. Khi được yêu cầu, tác giả không chứng minh được nghiên cứu đã được hội đồng khoa học hay y đức địa phương phê chuẩn, cũng chẳng chứng minh được written informed consent đã được lấy từ các bệnh nhân, nên bài báo phải bị rút xuống.
Vấn đề y đức trong nghiên cứu khoa học còn phức tạp hơn khi sự việc được xử qua lăng kính pháp lí. Có nhiều nghiên cứu mang tính xâm phạm, và nếu biến cố bất lợi xảy ra cho bệnh nhân thì vấn đề sẽ rất ư phức tạp, vì bệnh nhân có thể yêu cầu sự can thiệp từ giới luật sư. Nhưng may mắn thay, những trường hợp như thế này rất ít khi xảy ra. Do đó, có sự ưng thuận của bệnh nhân cũng là một cách bảo vệ các nhà nghiên cứu trước pháp luật.
Trường hợp ở Nghệ An có lẽ không phải là trường hợp vi phạm y đức lần đầu ở Việt Nam. Trong quá khứ có biết bao nghiên cứu trên bệnh nhân mà bệnh nhân không hề biết mình là đối tượng. Trong một thời gian dài Việt Nam không có những qui định về y đức trong nghiên cứu khoa học, và tất cả các bệnh viện và đại học không có ủy ban về y đức. Tôi nhớ có lần nói về đề tài này và nhấn mạnh rằng nghiên cứu trên chuột cũng cần thông qua ủy ban y đức, các đồng nghiệp cười xòa! Mấy năm gần đây thì vấn đề y đức trong nghiên cứu đã được quan tâm. Nhiều nơi đã có hội đồng y đức, dù thành phần của hội đồng này chưa đúng nghĩa với “hội đồng y đức”. Rất có thể ở Nghệ An chưa có ủy ban y đức, nên sự việc đáng tiếc đã xảy ra. Cũng có thể các nhà nghiên cứu nghĩ rằng chuyện lấy mẫu máu là chuyện nhỏ, nên chẳng quan tâm đến các chuẩn mực về y đức trong nghiên cứu khoa học. Dù sao đi nữa thì sự việc xảy ra cũng là một bài học quí báu để rút kinh nghiệm và giúp cho các nghiên cứu sau đạt chuẩn mực y đức hơn.
Diên Vỹ gửi hôm Thứ Sáu, 11/01/2013
nguồn:http://danluan.org/tin-tuc/20130111/nguyen-van-tuan-an-de-y-duc-trong-nghien-cuu-khoa-hoc-o-nghe-an
======================================================================
Chú ý: Nhấn vào “nhận xét” ở cuối bài để xả stress
Sẽ
xóa những comment nói tục
Thinhoi001
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Chú ý: Điền vào “nhận xét” ở cuối bài để xả stress
Sẽ xóa những comment không phù hợp
Thinhoi001