Posted by basamnews on 04/12/2012
THÔNG TẤN XÃ VIỆT NAM
Tài liệu tham khảo đặc biệt
Chủ nhật, ngày 2/12/2012
(Politique Internationale – Số 136/2012)
Dưới đây là nội dung cuộc trò chuyện giữa Dan Raviv, phóng viên thường trú của đài phát thanh CBS tại Oasinhtơn, cựu phóng viên thường trú tại Luân Đôn và Trung Đông, tác giả của nhiều ấn phẩm, với Dennis Ross, nhà ngoại giao Mỹ, nhà phân tích tại Bộ Quốc phòng Mỹ (1977- 1980), chuyên gia về Trung Đông tại Hội đồng An ninh quốc gia (1986- 1988), giám đốc ban kế hoạch chính trị bên cạnh Ngoại trưởng James Baker (1989-1992), đặc phải viên của Tổng thống Bill Clinton ở Trung Đông (1993-1997), cố vấn đặc biệt về vùng Vịnh pécxích và Tây Nam Á của Ngoại trưởng Hillary Clinton (2009), cố vấn của Tổng thống Obama về khu vực Trung Đông, vùng Vịnh Pécxích và Nam Á (2009-2011).
Dennis Ross, 63 tuổi, là người có một kinh nghiệm vô song: ông đã từng cố vấn cho không dưới 5 tổng thống Mỹ về những vấn đề liên quan đến Trung Đông. Sau khi đã phụng sự với tư cách chuyên gia trong chính quyền Carter và Reagan, ông là trợ thủ của Tổng thống George H. W.Bush trong việc tổ chức hội nghị hòa bình tại Manđrít năm 1991 ngay sau Chiến tranh vùng Vịnh thứ Nhất. Ông đã giúp Tổng thống Bill Clinton quy tụ được Yasser Arafat và Ehud Barak tại Trại David năm 2000 – trước đó chưa bao giờ người Palextin và Ixraen lại tiến gần đến một hiệp định hòa bình lâu dài như vậy. Và kể từ năm 2009, sát cánh cùng Tổng thống Obama, ông đã trở thành kiến trúc sư của cuộc vận động nhằm chấm dứt chương trình hạt nhân của Iran.
Dennis Ross là người Do Thái, đôi khi ông bị tố cáo là tỏ ra quá thân thiện với Ixraen. Sự thật là người đàn ông códáng người dong dỏng cao, nói năng trầm tĩnh này là người đã có vô số cuộc nói chuyện riêng với tất cả các nhân vật quan trọng ở Trung Đông, ông luôn cố gắng phục vụ những lợi ích của Mỹ và để chấm dứt các cuộc xung đột gây đổ máu trong khu vực. Trong cuộc trò chuyện dành độc quyền cho tạp chíPolitique internationale, ông giải thích tại sao hành động quân sự không còn được coi là một giả thuyết điển hình để làm chấm dứt những tham vọng hạt nhân của Têhêran – đồng thời nhấn mạnh rằng cần phải cho Iran thêm một chút thời gian nữa và mở cho họ một con đường có thể cho phép họ chuyển hướng mà không bị mất thể diện. Là tác giả của nhiều bài viết về các vấn đề ngoại giao, ông Ross đã rời Nhà Trắng hồi tháng 11/2011 để làm công việc nghiên cứu tại Viện Chính sách Trung Đông tại Oasinhtơn.
Politique internationale (-): Thưa Ông Ross, năm 2012 là năm bầu cử tổng thống tại Mỹ. Liệu có phải đây cũng là năm quyết định đối với những gì liên quan đến vấn đề hạt nhân hóa của Iran?
Dennis Ross (+): Chắc chắn như vậy bởi lẽ chính vấn đề này là mối bận tâm chủ yếu ngay từ những ngày đầu của chính quyền hiện nay. Trong năm đầu của nhiệm kỳ, Tổng thống Obama đã có nhiều cuộc gặp gỡ và thảo luận qua điện thoại với Tổng thống Nga Dmitry Medvedev và người đồng nhiệm Trung Quốc là Chủ tịch Hồ cẩm Đào. Lần nào, Iran cũng là trọng tâm của các cuộc trạnh luận. Tổng thống hoàn toàn hiểu rằng phải gấp rút làm tất cả để thay đổi thái độ của Têhêran. Chính vì thế, ông đã thử đi vào đối thoại trực tiếp với các nhà cầm quyền Iran. Than ôi, nỗ lực này đã tỏ ra không mấy kết quả… Nhưng nó cũng không phải là vô ích: mọi người đều có thề nhận thấy thiện chí của Mỹ và thái độ ngoan cố của Iran. Nhờ đó từ nay, việc huy động cộng đồng quốc tế gây sức ép đối với Têhêran trở nên dễ dàng hơn.
Không một nước nào muốn thấy Iran có vũ khí hạt nhân. Sức ép có thể còn tiếp tục tăng lên chừng nào người Iran còn chưa áp dụng những biện pháp rõ ràng nhằm chứng tỏ họ sẵn sàng chấp nhận chỉ sở hữu hạt nhân dân sự và việc triển khai một bức tường lửa không thể vượt qua để ngăn cản họ tiếp cận với hạt nhân quân sự. Người Iran phải hiểu rẳng con đường ngoại giao sẽ không kéo dài vĩnh viễn và toàn thể cộng đồng quốc tế không hề có ý định tiếp tục mãi các cuộc đàm phán mà Têhêran đang lợi dụng để dấn sâu thêm những tham vọng hạt nhân của họ. Những cuộc đàm phán mang đến cho Iran một lối thoát, cho phép họ giữ được thể diện nhưng họ phải chấp nhận những đòi hỏi của chúng ta hoặc phải chịu những hậu quả.
- Tình trạng căng thẳng xung quanh chương trình hạt nhân của Iran trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Vậy cộng đồng quốc tế sẽ phải tập trung ưu tiên sự chú ý vào khía cạnh nào của cuộc khủng hoảng này?
+ Trong lúc này, yếu tố quan trọng nhất, đó là cách mà Ixraen nhận thức về tình hình. Họ có cảm tưởng rằng nếu không làm nhanh chóng họ sẽ không còn có thể ngăn chặn việc lựa chọn một hành động can thiệp quân sự. Vì một lý do đơn giản: một khi Iran đã có vũ khí hạt nhân thì Ixraen sẽ không dám tấn công họ, vì sợ bị trả đũa hạt nhân…
Cần phải hiểu rõ rằng, theo quan điểm của Ixraen, chương trình hạt nhân Iran được coi là một mối đe dọa hiện hữu. Nói cách khác: Ixraen cho rằng nếu Iran làm chủ được hạt nhân quân sự thì chính sự tồn tại của họ sẽ gặp rất nhiều nguy hiểm. Trong những hoàn cảnh như vậy làm sao không lo lắng đến khả năng Ixraen can thiệp quân sự nhằm phá hủy chương trình hạt nhân của Iran trước khi quá muộn?
- Chẳng phải đó là một luận điệu mà người ta đã nghe thấy từ nhiều năm nay đó sao?
+ Ông có lý. Cảm tưởng này không phải là mới mẻ. Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh rằng vào năm 2009-2010, Ixraen đã dịu bớt lo lắng: họ dường như công nhận rằng chúng ta đã ngăn cản được Iran phát triển chương trình hạt nhân của họ nhờ có những trừng phạt đối với những công nghệ lưỡng dụng (có khả năng sử dụng cả với mục đích dân sự và quân sự). Thực vậy, những trừng phạt này có nhiều mức độ. Phần lớn mọi người chỉ nhận thấy trong những hình phạt này một tập hợp những sức ép kinh tế; nhưng điều đó chỉ là một yếu tố trong số nhiều yếu tố khác. Những biện pháp đối với những công nghệ lưỡng dụng đã giới hạn khả năng sản xuất các lò phản ứng li tâm thuộc thế hệ mới nhất của Iran. Têhêran cần có khả năng phát triển các lò phản ứng li tâm này bằng sợi cácbon. Để đạt được điều đó, Iran phải nhập khẩu những nguyên liệu cần thiết. Họ cũng cần đến các máy móc có độ chính xác cao mà họ cũng không thể mua được do các lệnh trừng phạt… Và họ lại không thể tự sản xuất được những máy móc này…
- Ông có vẻ tự tin về hiệu quả của những trừng phạt này; nhưng kinh nghiệm cho thấy rằng những biện pháp này có thể bị qua mặt bởi những mạng lưới ngầm. Vào thời điểm mà chúng ta đang nói chuyện đây Iran có thể đã có được nhiều yếu tố mà ông vừa gợi ra…
+ Nếu thế thì có lẽ họ đang sản xuất những thiết bị mà họ cần… Tuy nhiên, từ 10 năm nay, họ đã tìm cách xây dựng các lò phản ứng li tâm và họ vẫn chưa thành công. Tôi không nghĩ rằng những thất bại của họ ở đây chỉ là do những lố hổng về khoa học và kỹ thuật mà cũng còn do không thể mua được những vật liệu cần thiết, ở một mức độ nào đó, có thế nói là chúng ta đã ngăn cản được chương trình hạt nhân của họ. Mặc dù vậy, bất chấp những rắc rối này, Iran vẫn tiếp tục đạt được những tiến bộ…
- Chính phủ Ixraen đã làm tất cả những gì mà họ có thể để quốc tế hóa vấn đề này. Họ nhấn mạnh rằng họ không phải là nước duy nhất bị đe dọa bởi một Iran có vũ khí hạt nhân. Ông có cho rằng Ixraen đã thuyết phục được phần còn lại của thế giới?
+ Rõ ràng là Ixraen thích dùng con bài “thế giới chống Iran” hơn là “Ixraen chống Iran”. Vả lại, Ixraen càng tỏ ra nôn nóng muốn chuyển sang hành động thì các chủ thế khác lại càng có khuynh hướng vận động để con đường ngoại giao thành công. Người ta thường nói rằng khi Ixraen thực sự muốn chuyển sang hành động, họ không có thói quen báo trước!
- Ý ông muốn nói rằng nếu họ nói nhiều như thế về điều đó có nghĩa là họ sẽ không phát động chiến dịch?
+ Đó là điều mà Lịch sử vẫn thường dạy chúng ta. Nhưng Lịch sử không phải lúc nào cũng lặp lại…về cơ bản, tôi cho rằng sự tuyên truyền tích cực của Ixraen trên trường quổc tế đáp ứng hai mục tiêu chính. Mục tiêu thứ nhất, và quan trọng nhất, là khích động các chủ thế quốc tế gia tăng sức ép đối với Têhêran. Mục tiêu thứ hai là chuẩn bị dư luận với thế giới về một khả năng can thiệp: nếu cuối cùng Ixraen có tấn công Iran thì cùng không ai phải bất ngờ.
- Ông có cảm thấy ấn tượng về cách mà Ixraen giải quyết cuộc khủng hoảng này?
+ Thực tế là sức ép đè nặng lên Iran hiện nay có lẽ khó mà hình dung được cách đây ít lâu. Liên minh châu Âu đã quyết định không mua dầu thô của Iran nữa – một quyết định mà nhiều nhà quan sát đã cho là không thể xảy ra. Một quyết định như vậy chỉ có thế được đưa ra vì người ta lo ngại khả năng sử dụng bạo lực trong trường hợp không có sự đột phá về ngoại giao. Theo quan điểm này, người ta có thể cho rằng những bước vận động của Ixraen đã thành công.
- Ở chốn công khai, các đại diện của Iran luôn nhấn mạnh rằng chương trình hạt nhân của họ không nhằm mục đích quân sự. Phải chăng nhận thức hiện nay của chúng ta có thế là sai lầm? Liệu Mỹ có đánh giá quá cao nguy cơ Iran tự trang bị bom nguyên tử không?
+ Tôi có cần phải nhắc lại với ông rằng 6 nghị quyết của Hội đồng bảo an Liên hợp quốc yêu cầu chấm dứt các hoạt động hạt nhân của Iran, cũng như 11 nghị quyết của Hội đồng điều hành Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) không nhi? Trước chuyến thăm tới Têhêran hồi tháng 5/2012, Tổng giám đốc của IAEA đã nhấn mạnh một cách hoàn toàn rõ ràng rằng 1) Iran không hợp tác và 2) Têhêran từ chối đưa ra bằng chứng để chứng tỏ rằng chương trình hạt nhân của họ không nhằm mục đích quân sự. Ông thấy đấy: “Lời buộc tội” Iran đến từ IAEA chứ không phải từ Mỹ. Bối cảnh hoàn toàn khác với bối cảnh của năm 2003, trước cuộc xâm lược Irắc. Lúc đó, chính Mỹ đã đưa ra lời buộc tội. Một sự tương phản đầy bất ngờ.
Thêm vào đó, Chính phủ Mỹ và các đồng nhiệm của mình – kể cả Chính phủ Ixraen – đều mong muốn tìm được một giải pháp không phải là quân sự cho cuộc khủng hoảng. Đó không phải trường hợp của cách đây 9 năm. Nhưng Iran vẫn khăng khăng cự tuyệt bàn tay đã chìa ra cho họ.
- Vậy điều gì có thể xảy ra nếu cuối cùng Iran đứng vào hàng ngũ cường quốc hạt nhân quân sự?
+ Những nước láng giềng, đặc biệt là Arập Xêút đã có thái độ rất rõ ràng: nếu Iran có được vũ khí hạt nhân, chính họ cũng sẽ phát triển các chương trình hạt nhân quân sự. Việc Iran có vũ khí hạt nhân có nghĩa là cả khu vực Trung Đông sẽ có vũ khí hạt nhân. Đó sẽ lúc chấm dứt chế độ không phổ biến vũ khí hạt nhân…
- Nhân đây, ông đánh giá thế nào về Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT)? Ixraen chưa bao giờ ký hiệp ước này và Iran, nước đã ký nó lại có thể đang vi phạm nó…
+ NPT đã tỏ ra có hiệu quả hơn nhiều so với dự kiến. Ông có nhớ điều mà Kennedy đã nói trước đây. Khi chuẩn bị bản hiệp ước mà cuối cùng nó đã được ký vào năm 1968, Kennedy cho rằng cho dù một văn bản như vậy có hiệu lực đi chăng nữa thì chỉ trong khoảng 10 hay 20 năm nữa cũng sẽ có tới 25 cường quốc hạt nhân. Thế mà hiện nay chúng ta chỉ có 8 hoặc 9 nước sở hữu hạt nhân. Những cấm đoán áp đặt không phải là hoàn hảo nhưng đã đóng một vai trò quan trọng, mà nếu xem xét lại có thể sẽ làm cho thế giới bất ổn hơn nhiều. Chúng ta hãy hình dung một Trung Đông được hạt nhân hóa rộng rãi: nguy cơ về một cuộc xung đột hạt nhân ở khu vực này có lẽ sẽ tăng lên. Lôgích “cân bằng khủng bố” đã thắng thế trong suốt thời kỳ Chiến tranh Lạnh có lẽ không còn thích hợp vì không một nước nào có ý thức rằng họ chỉ cho phép mình đánh đòn thứ hai. Ngoài ra, vô số cuộc xung đột địa phương làm gia tăng nguy cơ có những tính toán sai lầm. Tất cả những chủ thể có mặt đều sẵn sàng để bắt đầu ngay lập tức! Có rất nhiều khả năng chúng ta sẽ một lần nữa phải đối mặt với sự kiện “tháng 8/1914” mới, nhưng đầy chất kích thích. Có lẽ sẽ rất khó ngăn chặn một kịch bản các đợt tấn công dữ dội.
- Tổng thống Obama đã đề cập tới những vấn đề này trong bài diễn văn của ông trước nhóm có thế lực trong ủy ban đặc trách về các vấn đề công cộng của người Mỹ gốc Do Thái (AIPAC) hồi tháng 3 vừa qua. Vậy những kết luận của tổng thống Mỹ về chương trình hạt nhân của Iran gắn với mối quan hệ ưu tiên mà Mỹ duy trì với Ixraen ở mức độ nào?
+ Hãy đọc kỹ lại điều ông ấy đã nói: ông ấy tập trung vào Iran chứ không phải vào Ixraen. Tổng thống đã khẳng định rằng cho dù Iran không phải là một mối đe dọa đối với Ixraen thì chúng ta vẫn rất quan tâm đến chương trình hạt nhân của Têhêran vì nó có thể đe dọa những lợi ích sống còn của Mỹ về mặt an ninh. Đương nhiên, việc mối đe dọa này cũng đè nặng lên Ixraen đã khiến Mỹ càng củng cố thêm quyết tâm tước đoạt vũ khí hạt nhân của Iran.
- Chúng ta hãy nói một chút về ông. Ông đã trở lại phục vụ bên cạnh Chính phủ Mỹ vào năm 2009. Vậy sứ mệnh chính của ông là gì? Hòa bình giữa người Ixraen và Palextin có phải là mối bận tâm chủ yếu của ông hay không?
+ Không. Tôi trở lại trong chính quyền với tư cách là cố vấn đặc biệt bên cạnh Ngoại trưởng Hillary Clinton để xử lý các vấn đề liên quan đến Iran, Irắc, vùng Vịnh Pécxích và Tây Nam Á chứ không phải để giải quyết cuộc xung đột Ixraen-Arập.
- Sứ mệnh của ông đã thay đổi theo thời gian chứ?
+ Đúng là như vậy. Vai trò của tôi đã thay đổi khi tôi chuyển sang Nhà Trắng vào tháng 7/2009. Tổng thống đã nói với tôi rằng ông muốn tôi tiếp tục công việc về Iran nhưng vì vấn đề Iran liên quan đến nhiều hồ sơ khác nên tổng thống cần một người nào đó có thể có một cái nhìn toàn cầu và người đó chính là tôi.
- Liệu người ta có cần thiết phải hiểu rằng tổng thống đã thất vọng về các phản ứng tiếp sau bài diễn văn của mình tại Cairô hồi đầu năm 2009 – trong đó tổng thống đã nói với toàn thể thế giới Hồi giáo, kể cà Iran, để đề xuất một cuộc đối thoại mới, và có phải tống thống mong muốn thúc đẩy đối thoại với thế giới Hồi giáo?
+ Ông ấy đã không trình bày mọi việc như vậy. Trên thực tế, trong 6 tháng đầu năm 2009, khi tôi còn làm việc ở Bộ Ngoại giao, tôi đã tham gia nhiều cuộc thảo luận tại Nhà Trắng. Những cuộc đối thoại này dành phần lớn cho vấn đề Iran, nhưng các hồ sơ khác cũng được đề cập tới. Tôi đã đưa ra những phân tích gắn kết những vấn đề này với Iran hoặc chứng minh trường hợp của Iran có thể ảnh hưởng như thế nào đến bối cảnh khu vực.
- Khi đó, tổng thống nhận ra rằng ông đã không có người nào nhìn ra sự chồng chéo của nhiều vấn đề khác nhau như vậy. Chính vì lý do này mà tôi đã rời khỏi Bộ Ngoại giao. Khi tổng thống gọi bạn đến, bạn phải chấp nhận mà không tranh cãi.
- Ông có nhận xét gì về diễn văn nổi tiếng của tổng thống tại Cairô?
+ Đó là một dự báo sớm về sự thay đổi ở khu vực này. Khi đọc lại
điều mà tổng thống đã nói ngày hôm đó về các quyền và những giá trị, người ta nhận ra rằng ông là một nhà tiên tri về nhiều phương diện: ông đã hiểu được trước những người khác về quy mô của những đảo lộn sẽ diễn ra sau đó. Nhân đây nói thêm là tôi đã bị thuyết phục khi ông đề nghị tôi tới làm việc về những vấn đề này, ông đã có trong đầu ý tưởng rằng những thay đổi quan trọng có thể xảy ra ở phần này của thế giới và muốn biết Iran có thể giữ vai trò nào ở đó.
- Tổng thống có quan tâm đến việc phòng ngừa khủng bố bằng một giải pháp dài hạn, đặc biệt thông qua việc khôi phục hình ảnh của nước Mỹ ở Trung Đông hay không?
+ Tất nhiên. Ông không nhất thiết phải tìm cách cải thiện trực tiếp hình ảnh của nước Mỹ, những đúng hơn phải làm thay đổi bầu không khí đang dấy lên tư tưởng chống Mỹ. Rõ ràng tư tưởng chống Mỹ, rất phổ biến ở khu vực này, đang giúp các tổ chức như Al – Qaeda dễ dàng tuyển mộ người.
- Chính sách này đã có những kết quả nào?
+ Cuộc chiến chống khủng bố đã cho phép chúng ta làm giảm đáng kể khả năng nguy hại của Al-Qaeda; việc Osama Bin Laden, lãnh tụ tinh thần cũng như người chỉ đạo tác chiến của tổ chức này bị tiêu diệt là một tổn thương ghê gớm đối với họ.
Về hình ảnh, tôi không cho rằng nhận thức về Mỹ ở khu vực này đã có nhiều chuyển biến. Nhận thức này gắn với cả một loạt các vấn đề phức tạp. Nhưng rõ ràng là sức cuốn hút của Al-Qaeda đã giảm sút. Hơn nữa, Mùa Xuân Arập đã chứng minh rằng sự thay đổi không nhất thiết phải là sản phẩm của bạo lực. Vậy mà bạo lực lại chính là sản phẩm của Al-Qaeda: mọi lập luận của Osama Bin Laden là không thể đạt được điều gì nếu không dùng bạo lực. Mùa Xuân Arập đã cho thấy Osama sai một cách hiển nhiên.
- Có cần phải kết luận rằng Mỹ không nên ủng hộ các phong trào nổi dậy có vũ trang ở Trung Đông hay không? Ông hình như cho rằng lợi ích của chúng ta đúng hơn là phải ủng hộ các nhóm hòa bình trong khu vực…
+ Hoàn toàn như vậy. Ở Xyri, phe đối lập với chế độ Assad đã cố gắng tỏ ra hòa bình. Bạo lực không phải là ý định đầu tiên của phong trào này nó là một hậu quả từ phản ứng của chế độ. Khi một chính phủ gây chiến tranh chổng lại chính các công dân của mình, thì không có gì là ngạc nhiên khi một số người cầm lấy vũ khí để bảo vệ nhân dân. Đó chính là điều mà Quân đội Xyri tự do (FSA) đã làm. Tiếp đó, điều không thể tránh khỏi là những hành động như vậy cuối cùng không còn chỉ là để bảo vệ các dân thường… Giờ đây, chứng kiến những hành động tàn bạo của chế độ Assađ, tôi nghĩ rằng việc cung cấp các vũ khí cho phe đối lập có lẽ là điều không đáng phê phán. Tuy nhiên, tôi nhấn mạnh rằng điều rất quan trọng là trước hết phải có những cam kết của những người sẽ nhận được vũ khí, về tương lai của Xyri: họ phải có một cách nhìn toàn cầu, phải chấm dứt chủ nghĩa giáo phái và phải áp dụng các biện pháp nhằm ngăn ngừa mọi sự trả thù giáo phái.
- Ông cảm thấy điều gì khi chứng kiến chế độ Assad hành động mà hoàn toàn không bị trừng phạt? Có phải chúng ta đang thấy lại việc đập tan chế độ Hama mà cách đây 30 năm, đã tàn sát khoảng từ 20 đến 30 nghìn người?
+ Tôi không nghĩ rằng các nhà lãnh đạo Xyri hiện nay sẽ thoát hiểm một cách dễ dàng như vậy. Nhưng vì điều đó, chúng ta phải làm nhiều việc hơn. Thứ nhất, các nước Arập phải duy trì sức ép của họ với Mátxcơva. Quan điểm của Nga đã thay đổi; từ nay, họ tán thành việc cứu trợ nhân đạo cho nhân dân Xyri, sự cứu trợ mà chế độ Assad đã gây trở ngại. Mátxcơva vẫn không chấp nhận ý tưởng thay đổi chế độ, nhưng Bộ Ngoại giao Nga đã bày tỏ những điểm bất đồng với Đamát.
Hai là, tôi nghĩ rằng cùng với các nước khác, chúng ta phái chìa tay ra với các phần tử Alawite để chặt đứt chính quyền khỏi gốc gác của nó. Assad đã biến thành thủ lĩnh giáo phái này. Ông ta rêu rao rằng sự sống sót của ông ta là chìa khóa cứu vớt những người Alawite. Chúng ta cần phải nói với họ rằng sẽ không có sự trả thù từ phía người Sunni. Assad không phải là Gaddafi. Ông ta sẽ không rời khỏi dinh của mình tiến hành một cuộc chiến tranh du kích gian khổ.
- Vậy ông có nghĩ rằng ông ta sẽ rời khỏi đất nước chỉ như phần lớn những kẻ độc tài khác không?
+ Đúng vậy. Ống ta phải chạy trốn hoặc sẽ không có cơ hội sống.
- Phải chăng Arập Xêút đóng một vai trò hàng đầu trong các hồ sơ chủ yếu của khu vực này?
+ Tất nhiên. Dù chỉ vì Riát là người điều tiết thị trường dầu lửa. Để tin điều này, chỉ cần đọc những tuyên bố của họ. Vào giờ phút mà Liên minh châu Âu thông báo tẩy chay dầu lửa của Iran, Arập Xêút đã nói: “Chúng tôi sẽ bù lấp. Dù các bạn cần mua dầu của Iran với số lượng bao nhiêu, dù mức độ tẩy chay lớn như thế nào, chúng tôi sẽ làm điều cần thiết để cung cấp dầu lửa cho các bạn.”
- Ông hoan nghênh thái độ đó…
+ Hoàn toàn đúng như vậy.
- Có phải ông đã đóng một vai trò trong vấn đề này? Một số nhà bình luận đã khẳng định rằng ông đã yêu cầu Arập Xêút chỉ thỏa mãn những nhu cầu dầu lửa của Trung Quốc chừng nào Bắc Kinh tham gia những biện pháp trừng phạt chống Iran…
+ Sự thực là chúng tôi đã có các cuộc thảo luận với các nước Arập về những biện pháp cần phải tiến hành để khiến Iran thay đổi thái độ. Riát hết sức lo lắng về chương trình hạt nhân của Iran và đó cũng là điều dễ hiểu. Tất nhiên là Arập Xêút đã nghĩ đến cách tốt nhất để làm yên lòng các cường quốc khác trong trường hợp mà những cường quốc này quyết định tiến hành những biện pháp nhằm tác động đến nguồn thu nhập chính của Têhêran.
Liên quan đến Trung Quốc, một sự kiện mang tính phát hiện. Hồi tháng Giêng năm nay, Thủ tướng Ôn Gia Báo đã thực hiện chuyến thăm 6 ngày tới khu vực này. Và trong 6 ngày này ông đã tới những nước nào? Đó là Arập Xêút, các Tiểu vương quốc Arập Thống nhất và Côoét. Ông đã không đặt chân tới Iran. Còn hơn thế nữa: chính trong chuyến đi này ông đã đưa ra tuyên bố cương quyết nhất của mình chống lại một khả năng hạt nhân hóa của Iran. Theo quan điểm của tôi, đây là một tín hiệu đáng quan tâm gửi tới Têhêran…
- Và đó là điều đáng khích lệ…
+ Đúng vậy.
- Một số nhà quan sát khẳng định rằng Arập Xêút và những vương quốc khác ở vùng Vịnh Pécxích sẽ không phản đối một cuộc tấn công của Ixraen chống Iran. Ông có đồng ý với phân tích này không?
+ Thành thực mà nói, tôi không có câu trả lời nào cho câu hỏi này. Tôi nghĩ rằng Iran đã dốc hết những nỗ lực có thể được và có thể hình dung được để cứu vãn chế độ Bashar al-Assad, ngay cả khi hầu hết các nước Arập, coi chế độ này là kẻ tàn sát chính dân tộc mình. Nếu các bạn thực hiện một cuộc thăm dò dư luận ở các nước Arập bây giờ, thì con ngáo ộp số 1 chắc chắn sẽ là Assad. Chế độ Iran đứng ở vị trí thứ hai vì ủng hộ Assad. Như mọi người đều biết, Têhêran cung cấp các vũ khí cho Đamát và ngăn chặn các thông tin Internet ở Xyri…
- Tôi nhấn mạnh: có phải vì vậy mà tin rằng người Arập sẽ đón nhận một cuộc can thiệp quân sự của Ixraen chống Iran hay không? Một viễn cảnh như vậy không làm cho họ lo sợ hay sao?
+ Có chứ, nhất định là như vậy. Nhưng cần phải hiểu rõ tại sao thái độ hiện nay của các nước Arập đối với Iran lại xấu đến vậy: lời giải thích nằm trong những lập trường và hành động của Têhêran, chúng ngày càng được nhận thức thông qua lăng kính giáo phái. Tôi không biết liệu một hành động can thiệp của Ixraen có được tán thưởng hay không. Nhưng tôi cho rằng những sự chỉ trích có lẽ vẫn chỉ hời hợt mà thôi.
- Liệu có khả năng là chính phủ và các cơ quan của Ixraen đang khống chế chúng ta bằng cách khiến chúng ta tin rằng nếu cần thiết, họ sẽ không do dự tấn công Iran?
+ Tôi không nghĩ vậy. Những lời lẽ của các nhà lãnh đạo Iran đối với Ixraen thực sự đáng lo ngại: họ gọi Nhà nước Do Thái là “khối ung thư” cần phải được diệt trừ tận gốc. Họ nói đến việc “xóa Ixraen khỏi bản đồ”. Trong các cuộc diễu binh, các tên lửa của Iran được trang trí bằng khẩu hiệu tuyên bố những tên lửa này sẽ tiêu diệt Ixraen. Và Iran tự cho mình những phương tiện để thực hiện mục tiêu đã được các nhà lãnh đạo của họ tuyên bố đó. Tôi đã nói với ông lúc trước rằng hầu hết người Ixraen coi một nước Iran có vũ khí hạt nhân như một mối đe dọa hiện hữu căn cứ vào những tuyên bố hiếu chiến kia, chúng ta có thể cảm thông với họ!
Hơn nữa, Ixraen tự xác định là chốn nương thân của dân tộc Do Thái. Và không một thủ tướng Ixraen nào cho phép xảy ra một cuộc diệt chủng thứ hai nữa. Vì vậy tôi không nghĩ rằng đã có một sự khống chế nào đó. Giải pháp quân sự không phải là lựa chọn ưu tiên của các nhà lãnh đạo Ixraen nhưng biết đâu họ có thể sẽ phải lựa chọn nó, và tôi nghĩ họ tin chắc rằng họ có khả năng làm được điều đó.
- Mỹ có giúp đỡ những chuấn bị quân sự này không?
+ Nếu Ixraen chuyển sang hành động, họ sẽ làm điều đó một mình. Điều đó đã được khắc ghi trong bản tính sâu kín của họ. Khi đó là sự an ninh của họ, họ sẽ không dựa dẫm vào ai. Hơn nữa, cách nhìn nhận này góp phần tăng cường khả năng răn đe của họ trong khu vực. Họ vạch ra những ranh giới đỏ của chính họ và theo quan điểm của tất cả các nước chủ chốt trong khu vực rõ ràng là Ixraen sẽ làm tất cả để cho những đường ranh giới đỏ đó phải được tôn trọng.
- Tuy nhiên, quân đội Ixraen cần được trang bị thêm nữa…
+ Đó là điều chắc chắn về phương diện này, tôi nhắc lại với ông rằng tất cả các tổng thống Mỹ đều tuyên bố rõ Mỹ đảm bảo an ninh cho Ixraen. Sự ủng hộ mà chúng ta dành cho Ixraen về vật chất là một cam kết thường trực của tất cả các chính phủ Mỹ.
- Trở lại với khả năng là Mỹ có thể bị khống chế, một câu hỏi rất đơn giản: các cơ quan tình báo Mỹ có phụ thuộc vào các đồng sự Ixraen của họ để thu được các thông tin về chương trình hạt nhân của Iran hay không?
+ Một câu trả lời rất đơn giản: không!
- Ông là một trong các chuyên gia giỏi nhất về hồ sơ Ixraen-Palextin, ông nhận thức như thế nào về những cơ may đạt được một nền hòa bình thực sự giữa hai bên?
+ Những viễn cảnh không hứa hẹn cho lắm. Hố ngăn cách giữa các nhà lãnh đạo hai bên – về phương diện tâm lý cũng như các phương diện khác – đang tồn tại rất sâu. Những hố sâu ngăn cách này không chỉ liên quan đến các nhà lãnh đạo. Tôi đã rất ngạc nhiên vì một cuộc thăm dò dư luận mới đây đã chứng minh rằng 78% người Ixraen tán thành một giải pháp gọi là “hai nhà nước” tương tự như sáng kiến Clinton (nó sẽ đem lại cho người Palextin gần như toàn bộ khu Bờ Tây sông Gioócđan trước năm 1967 cũng như các khu phố người Arập ở Giêruxalem)… nhưng cũng chừng ấy số người được thăm dò đã tin chắc rằng một giải pháp như vậy sẽ không bao giờ ra đời! Và bên phía Palextin, cũng tâm trạng bi quan như vậy – với những tỷ lệ có lẽ hơi thấp hơn chút ít.
Một vấn đề khác: các nhà lãnh đạo Ixraen và Palextin không có các kênh liên lạc hiệu quả giữa họ và rất hiếm khi gặp gỡ nhau.
- Đâu là trở ngại chính?
+ Mahmoud Abbas, Tổng thống của Chính quyền Palextin ở Bờ Tây sông Gioócđan, đưa ra các điều kiện tiên quyết mà Thủ tướng Ixraen Benjamin Netanyahu sẽ không bao giờ chấp nhận đối với mọi cuộc thương lượng như chấm dứt xây dựng các khu định cư cho người Do Thái ở Đông Giêruxalem và Bờ Tây sông Gioócđan hay còn nữa là bỏ các trạm kiểm soát trên các tuyến đường.
- Vậy điều gì giải thích quan điểm của Mahmoud Abbas?
+ Có thể ông ấy cho rằng, trong mọi trường hợp điển hình, Natanyahu sẽ không thực hiện những nỗ lực cần thiết để đạt được một thỏa thuận; từ đó, sinh ra sự cố chấp! Cũng có khả năng Abbas cho rằng trước sự trỗi dậy hùng mạnh của tổ chức Anh em Hồi giáo, cái giá phải trả cho các cuộc đàm phán với Ixraen có thể sẽ là quá đắt về mặt chính trị. Dù sao chăng nữa, tiến trình chính trị cũng bế tắc.
- Ông có tin rằng Netanyahu thực sự tán thành giải pháp “hai nhà nước”, điều có thể buộc Ixraen phải thực sự rút khỏi Bờ Tây sông Gioócđan?
+ Có, tôi nghĩ ông ấy đã hiểu rằng suy cho cùng một giải pháp như vậy có thể nằm trong lợi ích của Ixraen. Tôi tin rằng ông ấy sẵn sàng thực hiện những nhượng bộ quan trọng, nhất là về vấn đề rút quân để đạt được điều đó. Tôi không thể nói cụ thể điều gì ông ấy có thể sẽ chấp nhận. Nhưng trong các diễn văn của mình ông ấy đã nêu các chỉ dẫn về những quyết định đau đớn mà Ixraen có thể đưa ra: ông ấy chỉ muốn rằng an ninh của Ixraen được đảm bảo. Khó khăn là không có bất kỳ một cơ chế nào cho phép hai bên đàm phán về các vấn đề kiểu này.
- Bên phía Paíextin, các cuộc bầu cử trước hết sẽ diễn ra trong năm nay hoặc năm tới. Mahmoud Abbas đã nhiều lần khẳng định rằng ông sẽ không ứng cử lại…
+ Sau ông ta, người Palextin sẽ có cho mình một nhà lãnh đạo mới. Sẽ tùy thuộc vào lựa chọn của họ điều mà tôi gọi là “bản sắc tương lai” của họ. Trong bối cảnh này, phận sự của chúng ta là ủng hộ các lực lượng tán thành một sự cùng tồn tại hòa bình. Để làm được điều này, chúng ta phải chỉ ra sở dĩ Ixraen nới lỏng sự chiếm đóng và bạo lực chính là do hành động của các nhà lãnh đạo Palextin như Mahmoud Abbás và Thủ tướng Salam Fayyad. Điều rất quan trọng là phải làm cho dân chúng hiểu rằng chính lựa chọn của họ đem lại những kết quả chứ không phải lựa chọn của Hamas. Nghị quyết mới đây về vụ Guilad Shalit, trao đổi 1.000 tù nhân Palextin lấy một lính Ixraen, không phải để hợp thức hóa quan điểm của Hamas nhưng cuối cùng, phong trào Hồi giáo này đã nhờ đó mà trở nên mạnh mẽ hơn. Thật đáng buồn…
Dù thế nào đi nữa, một giai đoạn sẽ được vượt qua nếu như cuộc bầu cử của Palextin là cuộc bầu cử đầu tiên ở Trung Đông mà các phần tử Hồi giáo không giành chiến thắng.
- Cụ thể là có thể ủng hộ những lực lượng tán thành nền hòa bình này như thế nào?
+ Có nhiều biện pháp khả dĩ. Cho phép Palextin có nhiều hơn nữa các hoạt động kinh tế ở các khu vực C (nơi có các khu định cư của Ixraen và quân đội Ixraen đi tuần tra) chiếm 60% diện tích ở khu Bờ Tây sông Gioócđan. Tăng mạnh sự hiện diện của cảnh sát Palextin ở các khu vực B (nơi Ixraen phụ trách gìn giữ an ninh nhưng quyền hành chính lại do Palextin phụ trách). Thỏa thuận một tập hợp các tiêu chí an ninh mà nếu chúng được thực hiện sẽ có thể chấm dứt sự thâm nhập của Ixraen vào các khu vực A (những thành phố hoàn toàn do Palextin quản lý). Tóm lại, Ixraen nên thu hẹp sự kiểm soát và giảm bớt những phần chiếm đóng. Tất nhiên những biện pháp như vậy không nhất thiết sẽ tạo ra một bước đột phá về chính trị nhưng chúng cũng có thể làm thay đổi động lực cũng như tâm lý của các chủ thể khác nhau.
- Cuộc bầu cử sắp tới của Palextin có lẽ có nhiều cơ may hơn để dẫn tới một lối thoát đúng với những mong đợi của ông…
+ Ít ra, cuộc bầu cử này cũng cho thấy có nhiều hơn các ứng cử viên có khả năng để chứng tỏ rằng chủ trương không bạo lực đạt được kết quả. Tôi cũng sẽ nói với người Palextin rằng nếu Ixraen sử dụng những biện pháp như vậy thì nguyên tắc có đi có lại có thể thắng thế. Vậy điều mà Ixraen muốn người Palextin làm là gì? Trước tiên, là chấm dứt những đơn khiếu nại mà họ gửi tới Liên Hợp Quốc nhằm mục đích gây khó khăn cho Ixraen. Thế nhưng, cho dù người Palextin đã không thực hiện nỗ lực này thì tôi vẫn nghĩ rằng lợi ích của Ixraen là chấp nhận bước vận động mà tôi đã mô tả.
- Ông đã khuyên Ixraen nên ủng hộ những người Palextin tán thành chủ trương không sử dụng bạo lực. Còn Mỹ và châu Âu có thể làm điều gì cụ thể?
+ Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) cần phải tiếp tục ủng hộ tiến trình chính trị. Các cuộc thảo luận trù bị trực tiếp giữa Ixraen và Palextin đã diễn ra hồi tháng Giêng tại Gioócđani, dưới sự bảo trợ của nhóm Bộ Tứ (Mỹ, Nga, Liên minh châu Âu và Liên Hợp Quốc). Những cuộc thảo luận này đã không được tiếp tục nhưng chúng xứng đáng để người ta dành những nỗ lực vào đó: điều chủ yếu vẫn là xem có thể làm được gì trên lĩnh vực chính trị. Cho dù trong thời hạn ngắn những viễn cảnh còn hạn hẹp, đây là lúc thích hợp để thay đổi động lực của các quan hệ giữa Ixraen và Palextin bằng cách tạo ra những thay đổi trên thực địa. Nói cách khác là cần phải tìm những biện pháp nào có thể được sử dụng ở cả hai bên cho dù chúng không được chấp nhận trong các cuộc đàm phán chính thức. Làm thế nào để chúng ta có thể tăng cường “đạo đức ứng xử” ở cả hai phía? Đó chính là điều mà tôi gọi là “chủ nghĩa đơn phương có phối hợp”. Mỹ và Liên minh châu Âu có vai trò trong đó.
- Liệu kết quả của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm nay có ảnh hưởng tới những cân bằng của Trung Đông và đặc biệt là tới cuộc xung đột Ixraen-Palextin hay chương trình hạt nhân của Iran?
+ Tôi nghĩ rằng mục tiêu mà Tổng thống Obama nhằm tới Iran là phòng ngừa chứ không phải là ngăn chặn: cần ngăn Iran tự trang bị vũ khí hạt nhân chứ không phải là hạn chế những tác động của chương trình hạt nhân hóa của nước này. Và tôi thấy không có bất đồng với đảng Cộng hòa về điểm này.
Liên quan đến tiến trình hòa bình giữa Ixraen và Palextin, tôi không thấy ai muốn đột ngột đặt lại vấn đề động lực mà tôi đã mô tả. Dù sao đi nữa cũng thật là sai lầm khi nghĩ rằng chúng ta là những chủ thể chính của nền hòa bình này. Chúng ta không thể tạo ra hòa bình thay cho người Ixraen và Palextin.
- Ông nghĩ gì về những lời bình luận ám chỉ rằng khi tái đắc cử, một “Obama thực sự” sẽ xuất hiện trong nhiệm kỳ thứ hai, như thể là cho đến giờ ông ấy vẫn chưa để lộ hoàn toàn con người thực sự của mình?
+ Tôi không tán thành những dự đoán này. Barack Obama là một tổng thống cực kỳ thực dụng. Và tự ông ấy xác định những ưu tiên của mình. Không chỉ vì điều này là quan trọng mà còn vì với vấn đề đó ông nghĩ rằng mình có thế tạo ra sự khác biệt, vấn đề Iran là không thể lảng tránh do tình thế. Đối với những gì thuộc về cuộc xung đột Ixraen-Palextin, tôi không thấy ông ấy rút lui cam kết. Ông ấy sẽ tiếp tục thực hiện những gì mà ông ấy có thể làm. Nhưng tôi không nghĩ rằng ông ấy có thể thay đổi hẳn và tìm cách “hất đổ bàn” trong khi bối cảnh không sẵn sàng cho điều đó. Những người nghĩ rằng họ còn chưa thấy “một Barack Obama thực sự” đã sai lầm: chính ông ấy đó./.
nguồn:http://anhbasam.wordpress.com/2012/12/04/chien-luoc-cua-my-doi-voi-trung-dong/#more-83937
======================================================================
Chú ý: Nhấn vào “nhận xét” ở cuối bài để xả stress
Tài liệu tham khảo đặc biệt
Chủ nhật, ngày 2/12/2012
CHIẾN LƯỢC CỦA MỸ ĐỐI VỚI TRUNG ĐÔNG
(Politique Internationale – Số 136/2012)Dưới đây là nội dung cuộc trò chuyện giữa Dan Raviv, phóng viên thường trú của đài phát thanh CBS tại Oasinhtơn, cựu phóng viên thường trú tại Luân Đôn và Trung Đông, tác giả của nhiều ấn phẩm, với Dennis Ross, nhà ngoại giao Mỹ, nhà phân tích tại Bộ Quốc phòng Mỹ (1977- 1980), chuyên gia về Trung Đông tại Hội đồng An ninh quốc gia (1986- 1988), giám đốc ban kế hoạch chính trị bên cạnh Ngoại trưởng James Baker (1989-1992), đặc phải viên của Tổng thống Bill Clinton ở Trung Đông (1993-1997), cố vấn đặc biệt về vùng Vịnh pécxích và Tây Nam Á của Ngoại trưởng Hillary Clinton (2009), cố vấn của Tổng thống Obama về khu vực Trung Đông, vùng Vịnh Pécxích và Nam Á (2009-2011).
Dennis Ross, 63 tuổi, là người có một kinh nghiệm vô song: ông đã từng cố vấn cho không dưới 5 tổng thống Mỹ về những vấn đề liên quan đến Trung Đông. Sau khi đã phụng sự với tư cách chuyên gia trong chính quyền Carter và Reagan, ông là trợ thủ của Tổng thống George H. W.Bush trong việc tổ chức hội nghị hòa bình tại Manđrít năm 1991 ngay sau Chiến tranh vùng Vịnh thứ Nhất. Ông đã giúp Tổng thống Bill Clinton quy tụ được Yasser Arafat và Ehud Barak tại Trại David năm 2000 – trước đó chưa bao giờ người Palextin và Ixraen lại tiến gần đến một hiệp định hòa bình lâu dài như vậy. Và kể từ năm 2009, sát cánh cùng Tổng thống Obama, ông đã trở thành kiến trúc sư của cuộc vận động nhằm chấm dứt chương trình hạt nhân của Iran.
Dennis Ross là người Do Thái, đôi khi ông bị tố cáo là tỏ ra quá thân thiện với Ixraen. Sự thật là người đàn ông códáng người dong dỏng cao, nói năng trầm tĩnh này là người đã có vô số cuộc nói chuyện riêng với tất cả các nhân vật quan trọng ở Trung Đông, ông luôn cố gắng phục vụ những lợi ích của Mỹ và để chấm dứt các cuộc xung đột gây đổ máu trong khu vực. Trong cuộc trò chuyện dành độc quyền cho tạp chíPolitique internationale, ông giải thích tại sao hành động quân sự không còn được coi là một giả thuyết điển hình để làm chấm dứt những tham vọng hạt nhân của Têhêran – đồng thời nhấn mạnh rằng cần phải cho Iran thêm một chút thời gian nữa và mở cho họ một con đường có thể cho phép họ chuyển hướng mà không bị mất thể diện. Là tác giả của nhiều bài viết về các vấn đề ngoại giao, ông Ross đã rời Nhà Trắng hồi tháng 11/2011 để làm công việc nghiên cứu tại Viện Chính sách Trung Đông tại Oasinhtơn.
Politique internationale (-): Thưa Ông Ross, năm 2012 là năm bầu cử tổng thống tại Mỹ. Liệu có phải đây cũng là năm quyết định đối với những gì liên quan đến vấn đề hạt nhân hóa của Iran?
Dennis Ross (+): Chắc chắn như vậy bởi lẽ chính vấn đề này là mối bận tâm chủ yếu ngay từ những ngày đầu của chính quyền hiện nay. Trong năm đầu của nhiệm kỳ, Tổng thống Obama đã có nhiều cuộc gặp gỡ và thảo luận qua điện thoại với Tổng thống Nga Dmitry Medvedev và người đồng nhiệm Trung Quốc là Chủ tịch Hồ cẩm Đào. Lần nào, Iran cũng là trọng tâm của các cuộc trạnh luận. Tổng thống hoàn toàn hiểu rằng phải gấp rút làm tất cả để thay đổi thái độ của Têhêran. Chính vì thế, ông đã thử đi vào đối thoại trực tiếp với các nhà cầm quyền Iran. Than ôi, nỗ lực này đã tỏ ra không mấy kết quả… Nhưng nó cũng không phải là vô ích: mọi người đều có thề nhận thấy thiện chí của Mỹ và thái độ ngoan cố của Iran. Nhờ đó từ nay, việc huy động cộng đồng quốc tế gây sức ép đối với Têhêran trở nên dễ dàng hơn.
Không một nước nào muốn thấy Iran có vũ khí hạt nhân. Sức ép có thể còn tiếp tục tăng lên chừng nào người Iran còn chưa áp dụng những biện pháp rõ ràng nhằm chứng tỏ họ sẵn sàng chấp nhận chỉ sở hữu hạt nhân dân sự và việc triển khai một bức tường lửa không thể vượt qua để ngăn cản họ tiếp cận với hạt nhân quân sự. Người Iran phải hiểu rẳng con đường ngoại giao sẽ không kéo dài vĩnh viễn và toàn thể cộng đồng quốc tế không hề có ý định tiếp tục mãi các cuộc đàm phán mà Têhêran đang lợi dụng để dấn sâu thêm những tham vọng hạt nhân của họ. Những cuộc đàm phán mang đến cho Iran một lối thoát, cho phép họ giữ được thể diện nhưng họ phải chấp nhận những đòi hỏi của chúng ta hoặc phải chịu những hậu quả.
- Tình trạng căng thẳng xung quanh chương trình hạt nhân của Iran trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Vậy cộng đồng quốc tế sẽ phải tập trung ưu tiên sự chú ý vào khía cạnh nào của cuộc khủng hoảng này?
+ Trong lúc này, yếu tố quan trọng nhất, đó là cách mà Ixraen nhận thức về tình hình. Họ có cảm tưởng rằng nếu không làm nhanh chóng họ sẽ không còn có thể ngăn chặn việc lựa chọn một hành động can thiệp quân sự. Vì một lý do đơn giản: một khi Iran đã có vũ khí hạt nhân thì Ixraen sẽ không dám tấn công họ, vì sợ bị trả đũa hạt nhân…
Cần phải hiểu rõ rằng, theo quan điểm của Ixraen, chương trình hạt nhân Iran được coi là một mối đe dọa hiện hữu. Nói cách khác: Ixraen cho rằng nếu Iran làm chủ được hạt nhân quân sự thì chính sự tồn tại của họ sẽ gặp rất nhiều nguy hiểm. Trong những hoàn cảnh như vậy làm sao không lo lắng đến khả năng Ixraen can thiệp quân sự nhằm phá hủy chương trình hạt nhân của Iran trước khi quá muộn?
- Chẳng phải đó là một luận điệu mà người ta đã nghe thấy từ nhiều năm nay đó sao?
+ Ông có lý. Cảm tưởng này không phải là mới mẻ. Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh rằng vào năm 2009-2010, Ixraen đã dịu bớt lo lắng: họ dường như công nhận rằng chúng ta đã ngăn cản được Iran phát triển chương trình hạt nhân của họ nhờ có những trừng phạt đối với những công nghệ lưỡng dụng (có khả năng sử dụng cả với mục đích dân sự và quân sự). Thực vậy, những trừng phạt này có nhiều mức độ. Phần lớn mọi người chỉ nhận thấy trong những hình phạt này một tập hợp những sức ép kinh tế; nhưng điều đó chỉ là một yếu tố trong số nhiều yếu tố khác. Những biện pháp đối với những công nghệ lưỡng dụng đã giới hạn khả năng sản xuất các lò phản ứng li tâm thuộc thế hệ mới nhất của Iran. Têhêran cần có khả năng phát triển các lò phản ứng li tâm này bằng sợi cácbon. Để đạt được điều đó, Iran phải nhập khẩu những nguyên liệu cần thiết. Họ cũng cần đến các máy móc có độ chính xác cao mà họ cũng không thể mua được do các lệnh trừng phạt… Và họ lại không thể tự sản xuất được những máy móc này…
- Ông có vẻ tự tin về hiệu quả của những trừng phạt này; nhưng kinh nghiệm cho thấy rằng những biện pháp này có thể bị qua mặt bởi những mạng lưới ngầm. Vào thời điểm mà chúng ta đang nói chuyện đây Iran có thể đã có được nhiều yếu tố mà ông vừa gợi ra…
+ Nếu thế thì có lẽ họ đang sản xuất những thiết bị mà họ cần… Tuy nhiên, từ 10 năm nay, họ đã tìm cách xây dựng các lò phản ứng li tâm và họ vẫn chưa thành công. Tôi không nghĩ rằng những thất bại của họ ở đây chỉ là do những lố hổng về khoa học và kỹ thuật mà cũng còn do không thể mua được những vật liệu cần thiết, ở một mức độ nào đó, có thế nói là chúng ta đã ngăn cản được chương trình hạt nhân của họ. Mặc dù vậy, bất chấp những rắc rối này, Iran vẫn tiếp tục đạt được những tiến bộ…
- Chính phủ Ixraen đã làm tất cả những gì mà họ có thể để quốc tế hóa vấn đề này. Họ nhấn mạnh rằng họ không phải là nước duy nhất bị đe dọa bởi một Iran có vũ khí hạt nhân. Ông có cho rằng Ixraen đã thuyết phục được phần còn lại của thế giới?
+ Rõ ràng là Ixraen thích dùng con bài “thế giới chống Iran” hơn là “Ixraen chống Iran”. Vả lại, Ixraen càng tỏ ra nôn nóng muốn chuyển sang hành động thì các chủ thế khác lại càng có khuynh hướng vận động để con đường ngoại giao thành công. Người ta thường nói rằng khi Ixraen thực sự muốn chuyển sang hành động, họ không có thói quen báo trước!
- Ý ông muốn nói rằng nếu họ nói nhiều như thế về điều đó có nghĩa là họ sẽ không phát động chiến dịch?
+ Đó là điều mà Lịch sử vẫn thường dạy chúng ta. Nhưng Lịch sử không phải lúc nào cũng lặp lại…về cơ bản, tôi cho rằng sự tuyên truyền tích cực của Ixraen trên trường quổc tế đáp ứng hai mục tiêu chính. Mục tiêu thứ nhất, và quan trọng nhất, là khích động các chủ thế quốc tế gia tăng sức ép đối với Têhêran. Mục tiêu thứ hai là chuẩn bị dư luận với thế giới về một khả năng can thiệp: nếu cuối cùng Ixraen có tấn công Iran thì cùng không ai phải bất ngờ.
- Ông có cảm thấy ấn tượng về cách mà Ixraen giải quyết cuộc khủng hoảng này?
+ Thực tế là sức ép đè nặng lên Iran hiện nay có lẽ khó mà hình dung được cách đây ít lâu. Liên minh châu Âu đã quyết định không mua dầu thô của Iran nữa – một quyết định mà nhiều nhà quan sát đã cho là không thể xảy ra. Một quyết định như vậy chỉ có thế được đưa ra vì người ta lo ngại khả năng sử dụng bạo lực trong trường hợp không có sự đột phá về ngoại giao. Theo quan điểm này, người ta có thể cho rằng những bước vận động của Ixraen đã thành công.
- Ở chốn công khai, các đại diện của Iran luôn nhấn mạnh rằng chương trình hạt nhân của họ không nhằm mục đích quân sự. Phải chăng nhận thức hiện nay của chúng ta có thế là sai lầm? Liệu Mỹ có đánh giá quá cao nguy cơ Iran tự trang bị bom nguyên tử không?
+ Tôi có cần phải nhắc lại với ông rằng 6 nghị quyết của Hội đồng bảo an Liên hợp quốc yêu cầu chấm dứt các hoạt động hạt nhân của Iran, cũng như 11 nghị quyết của Hội đồng điều hành Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) không nhi? Trước chuyến thăm tới Têhêran hồi tháng 5/2012, Tổng giám đốc của IAEA đã nhấn mạnh một cách hoàn toàn rõ ràng rằng 1) Iran không hợp tác và 2) Têhêran từ chối đưa ra bằng chứng để chứng tỏ rằng chương trình hạt nhân của họ không nhằm mục đích quân sự. Ông thấy đấy: “Lời buộc tội” Iran đến từ IAEA chứ không phải từ Mỹ. Bối cảnh hoàn toàn khác với bối cảnh của năm 2003, trước cuộc xâm lược Irắc. Lúc đó, chính Mỹ đã đưa ra lời buộc tội. Một sự tương phản đầy bất ngờ.
Thêm vào đó, Chính phủ Mỹ và các đồng nhiệm của mình – kể cả Chính phủ Ixraen – đều mong muốn tìm được một giải pháp không phải là quân sự cho cuộc khủng hoảng. Đó không phải trường hợp của cách đây 9 năm. Nhưng Iran vẫn khăng khăng cự tuyệt bàn tay đã chìa ra cho họ.
- Vậy điều gì có thể xảy ra nếu cuối cùng Iran đứng vào hàng ngũ cường quốc hạt nhân quân sự?
+ Những nước láng giềng, đặc biệt là Arập Xêút đã có thái độ rất rõ ràng: nếu Iran có được vũ khí hạt nhân, chính họ cũng sẽ phát triển các chương trình hạt nhân quân sự. Việc Iran có vũ khí hạt nhân có nghĩa là cả khu vực Trung Đông sẽ có vũ khí hạt nhân. Đó sẽ lúc chấm dứt chế độ không phổ biến vũ khí hạt nhân…
- Nhân đây, ông đánh giá thế nào về Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT)? Ixraen chưa bao giờ ký hiệp ước này và Iran, nước đã ký nó lại có thể đang vi phạm nó…
+ NPT đã tỏ ra có hiệu quả hơn nhiều so với dự kiến. Ông có nhớ điều mà Kennedy đã nói trước đây. Khi chuẩn bị bản hiệp ước mà cuối cùng nó đã được ký vào năm 1968, Kennedy cho rằng cho dù một văn bản như vậy có hiệu lực đi chăng nữa thì chỉ trong khoảng 10 hay 20 năm nữa cũng sẽ có tới 25 cường quốc hạt nhân. Thế mà hiện nay chúng ta chỉ có 8 hoặc 9 nước sở hữu hạt nhân. Những cấm đoán áp đặt không phải là hoàn hảo nhưng đã đóng một vai trò quan trọng, mà nếu xem xét lại có thể sẽ làm cho thế giới bất ổn hơn nhiều. Chúng ta hãy hình dung một Trung Đông được hạt nhân hóa rộng rãi: nguy cơ về một cuộc xung đột hạt nhân ở khu vực này có lẽ sẽ tăng lên. Lôgích “cân bằng khủng bố” đã thắng thế trong suốt thời kỳ Chiến tranh Lạnh có lẽ không còn thích hợp vì không một nước nào có ý thức rằng họ chỉ cho phép mình đánh đòn thứ hai. Ngoài ra, vô số cuộc xung đột địa phương làm gia tăng nguy cơ có những tính toán sai lầm. Tất cả những chủ thể có mặt đều sẵn sàng để bắt đầu ngay lập tức! Có rất nhiều khả năng chúng ta sẽ một lần nữa phải đối mặt với sự kiện “tháng 8/1914” mới, nhưng đầy chất kích thích. Có lẽ sẽ rất khó ngăn chặn một kịch bản các đợt tấn công dữ dội.
- Tổng thống Obama đã đề cập tới những vấn đề này trong bài diễn văn của ông trước nhóm có thế lực trong ủy ban đặc trách về các vấn đề công cộng của người Mỹ gốc Do Thái (AIPAC) hồi tháng 3 vừa qua. Vậy những kết luận của tổng thống Mỹ về chương trình hạt nhân của Iran gắn với mối quan hệ ưu tiên mà Mỹ duy trì với Ixraen ở mức độ nào?
+ Hãy đọc kỹ lại điều ông ấy đã nói: ông ấy tập trung vào Iran chứ không phải vào Ixraen. Tổng thống đã khẳng định rằng cho dù Iran không phải là một mối đe dọa đối với Ixraen thì chúng ta vẫn rất quan tâm đến chương trình hạt nhân của Têhêran vì nó có thể đe dọa những lợi ích sống còn của Mỹ về mặt an ninh. Đương nhiên, việc mối đe dọa này cũng đè nặng lên Ixraen đã khiến Mỹ càng củng cố thêm quyết tâm tước đoạt vũ khí hạt nhân của Iran.
- Chúng ta hãy nói một chút về ông. Ông đã trở lại phục vụ bên cạnh Chính phủ Mỹ vào năm 2009. Vậy sứ mệnh chính của ông là gì? Hòa bình giữa người Ixraen và Palextin có phải là mối bận tâm chủ yếu của ông hay không?
+ Không. Tôi trở lại trong chính quyền với tư cách là cố vấn đặc biệt bên cạnh Ngoại trưởng Hillary Clinton để xử lý các vấn đề liên quan đến Iran, Irắc, vùng Vịnh Pécxích và Tây Nam Á chứ không phải để giải quyết cuộc xung đột Ixraen-Arập.
- Sứ mệnh của ông đã thay đổi theo thời gian chứ?
+ Đúng là như vậy. Vai trò của tôi đã thay đổi khi tôi chuyển sang Nhà Trắng vào tháng 7/2009. Tổng thống đã nói với tôi rằng ông muốn tôi tiếp tục công việc về Iran nhưng vì vấn đề Iran liên quan đến nhiều hồ sơ khác nên tổng thống cần một người nào đó có thể có một cái nhìn toàn cầu và người đó chính là tôi.
- Liệu người ta có cần thiết phải hiểu rằng tổng thống đã thất vọng về các phản ứng tiếp sau bài diễn văn của mình tại Cairô hồi đầu năm 2009 – trong đó tổng thống đã nói với toàn thể thế giới Hồi giáo, kể cà Iran, để đề xuất một cuộc đối thoại mới, và có phải tống thống mong muốn thúc đẩy đối thoại với thế giới Hồi giáo?
+ Ông ấy đã không trình bày mọi việc như vậy. Trên thực tế, trong 6 tháng đầu năm 2009, khi tôi còn làm việc ở Bộ Ngoại giao, tôi đã tham gia nhiều cuộc thảo luận tại Nhà Trắng. Những cuộc đối thoại này dành phần lớn cho vấn đề Iran, nhưng các hồ sơ khác cũng được đề cập tới. Tôi đã đưa ra những phân tích gắn kết những vấn đề này với Iran hoặc chứng minh trường hợp của Iran có thể ảnh hưởng như thế nào đến bối cảnh khu vực.
- Khi đó, tổng thống nhận ra rằng ông đã không có người nào nhìn ra sự chồng chéo của nhiều vấn đề khác nhau như vậy. Chính vì lý do này mà tôi đã rời khỏi Bộ Ngoại giao. Khi tổng thống gọi bạn đến, bạn phải chấp nhận mà không tranh cãi.
- Ông có nhận xét gì về diễn văn nổi tiếng của tổng thống tại Cairô?
+ Đó là một dự báo sớm về sự thay đổi ở khu vực này. Khi đọc lại
điều mà tổng thống đã nói ngày hôm đó về các quyền và những giá trị, người ta nhận ra rằng ông là một nhà tiên tri về nhiều phương diện: ông đã hiểu được trước những người khác về quy mô của những đảo lộn sẽ diễn ra sau đó. Nhân đây nói thêm là tôi đã bị thuyết phục khi ông đề nghị tôi tới làm việc về những vấn đề này, ông đã có trong đầu ý tưởng rằng những thay đổi quan trọng có thể xảy ra ở phần này của thế giới và muốn biết Iran có thể giữ vai trò nào ở đó.
- Tổng thống có quan tâm đến việc phòng ngừa khủng bố bằng một giải pháp dài hạn, đặc biệt thông qua việc khôi phục hình ảnh của nước Mỹ ở Trung Đông hay không?
+ Tất nhiên. Ông không nhất thiết phải tìm cách cải thiện trực tiếp hình ảnh của nước Mỹ, những đúng hơn phải làm thay đổi bầu không khí đang dấy lên tư tưởng chống Mỹ. Rõ ràng tư tưởng chống Mỹ, rất phổ biến ở khu vực này, đang giúp các tổ chức như Al – Qaeda dễ dàng tuyển mộ người.
- Chính sách này đã có những kết quả nào?
+ Cuộc chiến chống khủng bố đã cho phép chúng ta làm giảm đáng kể khả năng nguy hại của Al-Qaeda; việc Osama Bin Laden, lãnh tụ tinh thần cũng như người chỉ đạo tác chiến của tổ chức này bị tiêu diệt là một tổn thương ghê gớm đối với họ.
Về hình ảnh, tôi không cho rằng nhận thức về Mỹ ở khu vực này đã có nhiều chuyển biến. Nhận thức này gắn với cả một loạt các vấn đề phức tạp. Nhưng rõ ràng là sức cuốn hút của Al-Qaeda đã giảm sút. Hơn nữa, Mùa Xuân Arập đã chứng minh rằng sự thay đổi không nhất thiết phải là sản phẩm của bạo lực. Vậy mà bạo lực lại chính là sản phẩm của Al-Qaeda: mọi lập luận của Osama Bin Laden là không thể đạt được điều gì nếu không dùng bạo lực. Mùa Xuân Arập đã cho thấy Osama sai một cách hiển nhiên.
- Có cần phải kết luận rằng Mỹ không nên ủng hộ các phong trào nổi dậy có vũ trang ở Trung Đông hay không? Ông hình như cho rằng lợi ích của chúng ta đúng hơn là phải ủng hộ các nhóm hòa bình trong khu vực…
+ Hoàn toàn như vậy. Ở Xyri, phe đối lập với chế độ Assad đã cố gắng tỏ ra hòa bình. Bạo lực không phải là ý định đầu tiên của phong trào này nó là một hậu quả từ phản ứng của chế độ. Khi một chính phủ gây chiến tranh chổng lại chính các công dân của mình, thì không có gì là ngạc nhiên khi một số người cầm lấy vũ khí để bảo vệ nhân dân. Đó chính là điều mà Quân đội Xyri tự do (FSA) đã làm. Tiếp đó, điều không thể tránh khỏi là những hành động như vậy cuối cùng không còn chỉ là để bảo vệ các dân thường… Giờ đây, chứng kiến những hành động tàn bạo của chế độ Assađ, tôi nghĩ rằng việc cung cấp các vũ khí cho phe đối lập có lẽ là điều không đáng phê phán. Tuy nhiên, tôi nhấn mạnh rằng điều rất quan trọng là trước hết phải có những cam kết của những người sẽ nhận được vũ khí, về tương lai của Xyri: họ phải có một cách nhìn toàn cầu, phải chấm dứt chủ nghĩa giáo phái và phải áp dụng các biện pháp nhằm ngăn ngừa mọi sự trả thù giáo phái.
- Ông cảm thấy điều gì khi chứng kiến chế độ Assad hành động mà hoàn toàn không bị trừng phạt? Có phải chúng ta đang thấy lại việc đập tan chế độ Hama mà cách đây 30 năm, đã tàn sát khoảng từ 20 đến 30 nghìn người?
+ Tôi không nghĩ rằng các nhà lãnh đạo Xyri hiện nay sẽ thoát hiểm một cách dễ dàng như vậy. Nhưng vì điều đó, chúng ta phải làm nhiều việc hơn. Thứ nhất, các nước Arập phải duy trì sức ép của họ với Mátxcơva. Quan điểm của Nga đã thay đổi; từ nay, họ tán thành việc cứu trợ nhân đạo cho nhân dân Xyri, sự cứu trợ mà chế độ Assad đã gây trở ngại. Mátxcơva vẫn không chấp nhận ý tưởng thay đổi chế độ, nhưng Bộ Ngoại giao Nga đã bày tỏ những điểm bất đồng với Đamát.
Hai là, tôi nghĩ rằng cùng với các nước khác, chúng ta phái chìa tay ra với các phần tử Alawite để chặt đứt chính quyền khỏi gốc gác của nó. Assad đã biến thành thủ lĩnh giáo phái này. Ông ta rêu rao rằng sự sống sót của ông ta là chìa khóa cứu vớt những người Alawite. Chúng ta cần phải nói với họ rằng sẽ không có sự trả thù từ phía người Sunni. Assad không phải là Gaddafi. Ông ta sẽ không rời khỏi dinh của mình tiến hành một cuộc chiến tranh du kích gian khổ.
- Vậy ông có nghĩ rằng ông ta sẽ rời khỏi đất nước chỉ như phần lớn những kẻ độc tài khác không?
+ Đúng vậy. Ống ta phải chạy trốn hoặc sẽ không có cơ hội sống.
- Phải chăng Arập Xêút đóng một vai trò hàng đầu trong các hồ sơ chủ yếu của khu vực này?
+ Tất nhiên. Dù chỉ vì Riát là người điều tiết thị trường dầu lửa. Để tin điều này, chỉ cần đọc những tuyên bố của họ. Vào giờ phút mà Liên minh châu Âu thông báo tẩy chay dầu lửa của Iran, Arập Xêút đã nói: “Chúng tôi sẽ bù lấp. Dù các bạn cần mua dầu của Iran với số lượng bao nhiêu, dù mức độ tẩy chay lớn như thế nào, chúng tôi sẽ làm điều cần thiết để cung cấp dầu lửa cho các bạn.”
- Ông hoan nghênh thái độ đó…
+ Hoàn toàn đúng như vậy.
- Có phải ông đã đóng một vai trò trong vấn đề này? Một số nhà bình luận đã khẳng định rằng ông đã yêu cầu Arập Xêút chỉ thỏa mãn những nhu cầu dầu lửa của Trung Quốc chừng nào Bắc Kinh tham gia những biện pháp trừng phạt chống Iran…
+ Sự thực là chúng tôi đã có các cuộc thảo luận với các nước Arập về những biện pháp cần phải tiến hành để khiến Iran thay đổi thái độ. Riát hết sức lo lắng về chương trình hạt nhân của Iran và đó cũng là điều dễ hiểu. Tất nhiên là Arập Xêút đã nghĩ đến cách tốt nhất để làm yên lòng các cường quốc khác trong trường hợp mà những cường quốc này quyết định tiến hành những biện pháp nhằm tác động đến nguồn thu nhập chính của Têhêran.
Liên quan đến Trung Quốc, một sự kiện mang tính phát hiện. Hồi tháng Giêng năm nay, Thủ tướng Ôn Gia Báo đã thực hiện chuyến thăm 6 ngày tới khu vực này. Và trong 6 ngày này ông đã tới những nước nào? Đó là Arập Xêút, các Tiểu vương quốc Arập Thống nhất và Côoét. Ông đã không đặt chân tới Iran. Còn hơn thế nữa: chính trong chuyến đi này ông đã đưa ra tuyên bố cương quyết nhất của mình chống lại một khả năng hạt nhân hóa của Iran. Theo quan điểm của tôi, đây là một tín hiệu đáng quan tâm gửi tới Têhêran…
- Và đó là điều đáng khích lệ…
+ Đúng vậy.
- Một số nhà quan sát khẳng định rằng Arập Xêút và những vương quốc khác ở vùng Vịnh Pécxích sẽ không phản đối một cuộc tấn công của Ixraen chống Iran. Ông có đồng ý với phân tích này không?
+ Thành thực mà nói, tôi không có câu trả lời nào cho câu hỏi này. Tôi nghĩ rằng Iran đã dốc hết những nỗ lực có thể được và có thể hình dung được để cứu vãn chế độ Bashar al-Assad, ngay cả khi hầu hết các nước Arập, coi chế độ này là kẻ tàn sát chính dân tộc mình. Nếu các bạn thực hiện một cuộc thăm dò dư luận ở các nước Arập bây giờ, thì con ngáo ộp số 1 chắc chắn sẽ là Assad. Chế độ Iran đứng ở vị trí thứ hai vì ủng hộ Assad. Như mọi người đều biết, Têhêran cung cấp các vũ khí cho Đamát và ngăn chặn các thông tin Internet ở Xyri…
- Tôi nhấn mạnh: có phải vì vậy mà tin rằng người Arập sẽ đón nhận một cuộc can thiệp quân sự của Ixraen chống Iran hay không? Một viễn cảnh như vậy không làm cho họ lo sợ hay sao?
+ Có chứ, nhất định là như vậy. Nhưng cần phải hiểu rõ tại sao thái độ hiện nay của các nước Arập đối với Iran lại xấu đến vậy: lời giải thích nằm trong những lập trường và hành động của Têhêran, chúng ngày càng được nhận thức thông qua lăng kính giáo phái. Tôi không biết liệu một hành động can thiệp của Ixraen có được tán thưởng hay không. Nhưng tôi cho rằng những sự chỉ trích có lẽ vẫn chỉ hời hợt mà thôi.
- Liệu có khả năng là chính phủ và các cơ quan của Ixraen đang khống chế chúng ta bằng cách khiến chúng ta tin rằng nếu cần thiết, họ sẽ không do dự tấn công Iran?
+ Tôi không nghĩ vậy. Những lời lẽ của các nhà lãnh đạo Iran đối với Ixraen thực sự đáng lo ngại: họ gọi Nhà nước Do Thái là “khối ung thư” cần phải được diệt trừ tận gốc. Họ nói đến việc “xóa Ixraen khỏi bản đồ”. Trong các cuộc diễu binh, các tên lửa của Iran được trang trí bằng khẩu hiệu tuyên bố những tên lửa này sẽ tiêu diệt Ixraen. Và Iran tự cho mình những phương tiện để thực hiện mục tiêu đã được các nhà lãnh đạo của họ tuyên bố đó. Tôi đã nói với ông lúc trước rằng hầu hết người Ixraen coi một nước Iran có vũ khí hạt nhân như một mối đe dọa hiện hữu căn cứ vào những tuyên bố hiếu chiến kia, chúng ta có thể cảm thông với họ!
Hơn nữa, Ixraen tự xác định là chốn nương thân của dân tộc Do Thái. Và không một thủ tướng Ixraen nào cho phép xảy ra một cuộc diệt chủng thứ hai nữa. Vì vậy tôi không nghĩ rằng đã có một sự khống chế nào đó. Giải pháp quân sự không phải là lựa chọn ưu tiên của các nhà lãnh đạo Ixraen nhưng biết đâu họ có thể sẽ phải lựa chọn nó, và tôi nghĩ họ tin chắc rằng họ có khả năng làm được điều đó.
- Mỹ có giúp đỡ những chuấn bị quân sự này không?
+ Nếu Ixraen chuyển sang hành động, họ sẽ làm điều đó một mình. Điều đó đã được khắc ghi trong bản tính sâu kín của họ. Khi đó là sự an ninh của họ, họ sẽ không dựa dẫm vào ai. Hơn nữa, cách nhìn nhận này góp phần tăng cường khả năng răn đe của họ trong khu vực. Họ vạch ra những ranh giới đỏ của chính họ và theo quan điểm của tất cả các nước chủ chốt trong khu vực rõ ràng là Ixraen sẽ làm tất cả để cho những đường ranh giới đỏ đó phải được tôn trọng.
- Tuy nhiên, quân đội Ixraen cần được trang bị thêm nữa…
+ Đó là điều chắc chắn về phương diện này, tôi nhắc lại với ông rằng tất cả các tổng thống Mỹ đều tuyên bố rõ Mỹ đảm bảo an ninh cho Ixraen. Sự ủng hộ mà chúng ta dành cho Ixraen về vật chất là một cam kết thường trực của tất cả các chính phủ Mỹ.
- Trở lại với khả năng là Mỹ có thể bị khống chế, một câu hỏi rất đơn giản: các cơ quan tình báo Mỹ có phụ thuộc vào các đồng sự Ixraen của họ để thu được các thông tin về chương trình hạt nhân của Iran hay không?
+ Một câu trả lời rất đơn giản: không!
- Ông là một trong các chuyên gia giỏi nhất về hồ sơ Ixraen-Palextin, ông nhận thức như thế nào về những cơ may đạt được một nền hòa bình thực sự giữa hai bên?
+ Những viễn cảnh không hứa hẹn cho lắm. Hố ngăn cách giữa các nhà lãnh đạo hai bên – về phương diện tâm lý cũng như các phương diện khác – đang tồn tại rất sâu. Những hố sâu ngăn cách này không chỉ liên quan đến các nhà lãnh đạo. Tôi đã rất ngạc nhiên vì một cuộc thăm dò dư luận mới đây đã chứng minh rằng 78% người Ixraen tán thành một giải pháp gọi là “hai nhà nước” tương tự như sáng kiến Clinton (nó sẽ đem lại cho người Palextin gần như toàn bộ khu Bờ Tây sông Gioócđan trước năm 1967 cũng như các khu phố người Arập ở Giêruxalem)… nhưng cũng chừng ấy số người được thăm dò đã tin chắc rằng một giải pháp như vậy sẽ không bao giờ ra đời! Và bên phía Palextin, cũng tâm trạng bi quan như vậy – với những tỷ lệ có lẽ hơi thấp hơn chút ít.
Một vấn đề khác: các nhà lãnh đạo Ixraen và Palextin không có các kênh liên lạc hiệu quả giữa họ và rất hiếm khi gặp gỡ nhau.
- Đâu là trở ngại chính?
+ Mahmoud Abbas, Tổng thống của Chính quyền Palextin ở Bờ Tây sông Gioócđan, đưa ra các điều kiện tiên quyết mà Thủ tướng Ixraen Benjamin Netanyahu sẽ không bao giờ chấp nhận đối với mọi cuộc thương lượng như chấm dứt xây dựng các khu định cư cho người Do Thái ở Đông Giêruxalem và Bờ Tây sông Gioócđan hay còn nữa là bỏ các trạm kiểm soát trên các tuyến đường.
- Vậy điều gì giải thích quan điểm của Mahmoud Abbas?
+ Có thể ông ấy cho rằng, trong mọi trường hợp điển hình, Natanyahu sẽ không thực hiện những nỗ lực cần thiết để đạt được một thỏa thuận; từ đó, sinh ra sự cố chấp! Cũng có khả năng Abbas cho rằng trước sự trỗi dậy hùng mạnh của tổ chức Anh em Hồi giáo, cái giá phải trả cho các cuộc đàm phán với Ixraen có thể sẽ là quá đắt về mặt chính trị. Dù sao chăng nữa, tiến trình chính trị cũng bế tắc.
- Ông có tin rằng Netanyahu thực sự tán thành giải pháp “hai nhà nước”, điều có thể buộc Ixraen phải thực sự rút khỏi Bờ Tây sông Gioócđan?
+ Có, tôi nghĩ ông ấy đã hiểu rằng suy cho cùng một giải pháp như vậy có thể nằm trong lợi ích của Ixraen. Tôi tin rằng ông ấy sẵn sàng thực hiện những nhượng bộ quan trọng, nhất là về vấn đề rút quân để đạt được điều đó. Tôi không thể nói cụ thể điều gì ông ấy có thể sẽ chấp nhận. Nhưng trong các diễn văn của mình ông ấy đã nêu các chỉ dẫn về những quyết định đau đớn mà Ixraen có thể đưa ra: ông ấy chỉ muốn rằng an ninh của Ixraen được đảm bảo. Khó khăn là không có bất kỳ một cơ chế nào cho phép hai bên đàm phán về các vấn đề kiểu này.
- Bên phía Paíextin, các cuộc bầu cử trước hết sẽ diễn ra trong năm nay hoặc năm tới. Mahmoud Abbas đã nhiều lần khẳng định rằng ông sẽ không ứng cử lại…
+ Sau ông ta, người Palextin sẽ có cho mình một nhà lãnh đạo mới. Sẽ tùy thuộc vào lựa chọn của họ điều mà tôi gọi là “bản sắc tương lai” của họ. Trong bối cảnh này, phận sự của chúng ta là ủng hộ các lực lượng tán thành một sự cùng tồn tại hòa bình. Để làm được điều này, chúng ta phải chỉ ra sở dĩ Ixraen nới lỏng sự chiếm đóng và bạo lực chính là do hành động của các nhà lãnh đạo Palextin như Mahmoud Abbás và Thủ tướng Salam Fayyad. Điều rất quan trọng là phải làm cho dân chúng hiểu rằng chính lựa chọn của họ đem lại những kết quả chứ không phải lựa chọn của Hamas. Nghị quyết mới đây về vụ Guilad Shalit, trao đổi 1.000 tù nhân Palextin lấy một lính Ixraen, không phải để hợp thức hóa quan điểm của Hamas nhưng cuối cùng, phong trào Hồi giáo này đã nhờ đó mà trở nên mạnh mẽ hơn. Thật đáng buồn…
Dù thế nào đi nữa, một giai đoạn sẽ được vượt qua nếu như cuộc bầu cử của Palextin là cuộc bầu cử đầu tiên ở Trung Đông mà các phần tử Hồi giáo không giành chiến thắng.
- Cụ thể là có thể ủng hộ những lực lượng tán thành nền hòa bình này như thế nào?
+ Có nhiều biện pháp khả dĩ. Cho phép Palextin có nhiều hơn nữa các hoạt động kinh tế ở các khu vực C (nơi có các khu định cư của Ixraen và quân đội Ixraen đi tuần tra) chiếm 60% diện tích ở khu Bờ Tây sông Gioócđan. Tăng mạnh sự hiện diện của cảnh sát Palextin ở các khu vực B (nơi Ixraen phụ trách gìn giữ an ninh nhưng quyền hành chính lại do Palextin phụ trách). Thỏa thuận một tập hợp các tiêu chí an ninh mà nếu chúng được thực hiện sẽ có thể chấm dứt sự thâm nhập của Ixraen vào các khu vực A (những thành phố hoàn toàn do Palextin quản lý). Tóm lại, Ixraen nên thu hẹp sự kiểm soát và giảm bớt những phần chiếm đóng. Tất nhiên những biện pháp như vậy không nhất thiết sẽ tạo ra một bước đột phá về chính trị nhưng chúng cũng có thể làm thay đổi động lực cũng như tâm lý của các chủ thể khác nhau.
- Cuộc bầu cử sắp tới của Palextin có lẽ có nhiều cơ may hơn để dẫn tới một lối thoát đúng với những mong đợi của ông…
+ Ít ra, cuộc bầu cử này cũng cho thấy có nhiều hơn các ứng cử viên có khả năng để chứng tỏ rằng chủ trương không bạo lực đạt được kết quả. Tôi cũng sẽ nói với người Palextin rằng nếu Ixraen sử dụng những biện pháp như vậy thì nguyên tắc có đi có lại có thể thắng thế. Vậy điều mà Ixraen muốn người Palextin làm là gì? Trước tiên, là chấm dứt những đơn khiếu nại mà họ gửi tới Liên Hợp Quốc nhằm mục đích gây khó khăn cho Ixraen. Thế nhưng, cho dù người Palextin đã không thực hiện nỗ lực này thì tôi vẫn nghĩ rằng lợi ích của Ixraen là chấp nhận bước vận động mà tôi đã mô tả.
- Ông đã khuyên Ixraen nên ủng hộ những người Palextin tán thành chủ trương không sử dụng bạo lực. Còn Mỹ và châu Âu có thể làm điều gì cụ thể?
+ Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) cần phải tiếp tục ủng hộ tiến trình chính trị. Các cuộc thảo luận trù bị trực tiếp giữa Ixraen và Palextin đã diễn ra hồi tháng Giêng tại Gioócđani, dưới sự bảo trợ của nhóm Bộ Tứ (Mỹ, Nga, Liên minh châu Âu và Liên Hợp Quốc). Những cuộc thảo luận này đã không được tiếp tục nhưng chúng xứng đáng để người ta dành những nỗ lực vào đó: điều chủ yếu vẫn là xem có thể làm được gì trên lĩnh vực chính trị. Cho dù trong thời hạn ngắn những viễn cảnh còn hạn hẹp, đây là lúc thích hợp để thay đổi động lực của các quan hệ giữa Ixraen và Palextin bằng cách tạo ra những thay đổi trên thực địa. Nói cách khác là cần phải tìm những biện pháp nào có thể được sử dụng ở cả hai bên cho dù chúng không được chấp nhận trong các cuộc đàm phán chính thức. Làm thế nào để chúng ta có thể tăng cường “đạo đức ứng xử” ở cả hai phía? Đó chính là điều mà tôi gọi là “chủ nghĩa đơn phương có phối hợp”. Mỹ và Liên minh châu Âu có vai trò trong đó.
- Liệu kết quả của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm nay có ảnh hưởng tới những cân bằng của Trung Đông và đặc biệt là tới cuộc xung đột Ixraen-Palextin hay chương trình hạt nhân của Iran?
+ Tôi nghĩ rằng mục tiêu mà Tổng thống Obama nhằm tới Iran là phòng ngừa chứ không phải là ngăn chặn: cần ngăn Iran tự trang bị vũ khí hạt nhân chứ không phải là hạn chế những tác động của chương trình hạt nhân hóa của nước này. Và tôi thấy không có bất đồng với đảng Cộng hòa về điểm này.
Liên quan đến tiến trình hòa bình giữa Ixraen và Palextin, tôi không thấy ai muốn đột ngột đặt lại vấn đề động lực mà tôi đã mô tả. Dù sao đi nữa cũng thật là sai lầm khi nghĩ rằng chúng ta là những chủ thể chính của nền hòa bình này. Chúng ta không thể tạo ra hòa bình thay cho người Ixraen và Palextin.
- Ông nghĩ gì về những lời bình luận ám chỉ rằng khi tái đắc cử, một “Obama thực sự” sẽ xuất hiện trong nhiệm kỳ thứ hai, như thể là cho đến giờ ông ấy vẫn chưa để lộ hoàn toàn con người thực sự của mình?
+ Tôi không tán thành những dự đoán này. Barack Obama là một tổng thống cực kỳ thực dụng. Và tự ông ấy xác định những ưu tiên của mình. Không chỉ vì điều này là quan trọng mà còn vì với vấn đề đó ông nghĩ rằng mình có thế tạo ra sự khác biệt, vấn đề Iran là không thể lảng tránh do tình thế. Đối với những gì thuộc về cuộc xung đột Ixraen-Palextin, tôi không thấy ông ấy rút lui cam kết. Ông ấy sẽ tiếp tục thực hiện những gì mà ông ấy có thể làm. Nhưng tôi không nghĩ rằng ông ấy có thể thay đổi hẳn và tìm cách “hất đổ bàn” trong khi bối cảnh không sẵn sàng cho điều đó. Những người nghĩ rằng họ còn chưa thấy “một Barack Obama thực sự” đã sai lầm: chính ông ấy đó./.
nguồn:http://anhbasam.wordpress.com/2012/12/04/chien-luoc-cua-my-doi-voi-trung-dong/#more-83937
======================================================================
Chú ý: Nhấn vào “nhận xét” ở cuối bài để xả stress
Sẽ xóa những comment nói tục
Thinhoi001
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Chú ý: Điền vào “nhận xét” ở cuối bài để xả stress
Sẽ xóa những comment không phù hợp
Thinhoi001