Dùng vũ lực để khuất phục luôn đồng nghĩa với sự bất lực về nhân tâm. 

Lần đầu tiên tôi biết về nhà tù cộng sản là qua cuốn “Đêm giữa ban ngày”. Khi đó tôi cũng đã 50 tuổi, và người khuyên tôi tìm đọc chính là sếp cao nhất của cơ quan tôi. Ông nói đọc để biết sự tàn ác của cộng sản, mặc dù ông cũng là cộng sản, là bí thư đảng ủy cơ quan. Một sự thức tỉnh quá muộn mằn.

Quá nửa cuộc đời trở về trước, tôi chỉ được đọc về chuyện người cộng sản bị cầm tù trong nhà tù “Mỹ, Ngụy”, chứ chưa bao giờ biết chuyện người cộng sản bị cầm tù trong nhà tù cộng sản nó như thế nào. Chỉ chừng đó những điều trong “Đêm giữa ban ngày”, cũng đủ để làm đổ vỡ chút lòng tin mù quáng còn sót lại trong tôi. Thực không thể tưởng tượng nổi rằng người lương thiện cũng có thể bị tống vào tù, bởi những người từng được coi là anh em, đồng chí với mình. Sau này, tôi lại được biết thêm còn nhiều người cũng bị đối xử tàn tệ như cha con cụ Vũ Đình Huỳnh. Với anh em, đồng chí của họ còn bị như thế, thì số phận tù binh hoặc những người “tù cải tạo” hẳn kinh khủng hơn rất nhiều.

Tôi tin rằng, cho dù pháp luật nước ta có kém văn minh đến đâu, chắc chắn cũng không có điều luật nào cho phép đánh đập, bỏ đói, hay nhục mạ tù nhân. Nhưng thực tế cho thấy trong nhiều nhà tù ở Việt Nam (nếu không muốn nói là hầu hết), những người được cho là đại diện pháp luật đã lạm dụng quyền lực của họ để thỏa mãn một sở thích bệnh hoạn, hay chỉ là một sự trả thù vô cớ khi đày đọa thể xác và tinh thần của người bị giam cầm. Trong tù, dường như tù nhân không chỉ mất quyền công dân, mà còn mất cả quyền con người.

Tôi không tin tất cả bọn họ toàn những kẻ độc ác, vô tri vô giác, chỉ biết tuân lệnh cấp trên như một cái máy. Tôi tin trong tâm thức họ, vẫn có người phân biệt được chuyện đúng sai, tốt xấu. Tiếc rằng lòng tốt trong họ chưa đủ mạnh để chiến thắng sự vô cảm và sự yếu hèn của bản thân.

Từ khi Nguyễn Phương Uyên bị bắt giam, tôi đã hình dung những gì sẽ đến với cô gái tuổi đôi mươi này. Tôi không sợ lắm cho tâm hồn non nớt và ngây thơ của cô gái, sẽ bị tổn thương trong môi trường nghiệt ngã của nhà tù. Nhưng xót thương là bản năng của con người. Đất nước đâu phải thời chiến mà cần giam cầm, đày dọa những chàng trai, cô gái còn đang tuổi ăn học, tuổi yêu thương? Việc họ giam Phương Uyên cùng với tù thường phạm, muốn mượn tay giang hồ để đánh đập cô học trò nhỏ thì ai cũng ngầm hiểu, đó là trò ném đá giấu tay của quản giáo. Tin Phương Uyên bị đánh đập trong tù không những không làm cho người ta run sợ, mà chỉ càng chuốc thêm sự căm phẫn và khinh bỉ đối với chế độ.

Dùng vũ lực để khuất phục kẻ khác luôn đồng nghĩa với sự bất lực về nhân tâm. Tôi chắc rằng nếu tất cả mọi người dân Việt Nam dám nói thật chính kiến của mình, đất nước này sẽ không xây đủ nhà tù để giam giữ những người bất đồng chính kiến.

*
Nhiều năm trước, khi thế giới còn mông muội, một lần, một người da trắng chuyên săn da đầu người da đỏ bị chính người da đỏ bắt. Họ đã làm điều mà ông ta thường làm trước đó - nghĩa là lột da đâu ông ta. 

Khi những người da trắng khác tìm thấy ông, đang hấp hối trong một bộ dạng rất kinh khủng. Ông ta đã thều thào nói với họ, rằng đừng bao giờ lột da đầu một người khi họ còn sống, vì điều đó thực sự rất khủng khiếp.

Vậy mới nói, nếu không muốn bị đau, thì đừng làm đau người khác!

Không muốn bị cầm tù, thì đừng giam cầm người khác!

Nguyễn Phương Uyên