Hà Tường Cát - Đường dẫn nước về cho Los Angeles tròn 100 năm

Hà Tường Cát - Đường dẫn nước về cho Los Angeles tròn 100 năm 

at 11/05/2013 08:48:00 AM

HÀ TƯỜNG CÁT, Người Việt - 

Thứ Ba này là kỷ niệm 100 năm khánh thành Los Angeles Aqueduct, đường dẫn nước về cung cấp cho thành phố Los Angeles, ngày 5 tháng 11 năm 1913.

Cascades ở Sylmar, điểm cuối cùng của Los Angeles Aqueduct. (Hình: Department of Water and Power)

Không thể nào có một khu vực đại đô thị phát triển to lớn như hiện nay với 18 triệu dân cư nếu không có đường ống dẫn nước này. Nam California là miền sa mạc không có sông ngòi đáng kể tại địa phương để có thể cung ứng đủ nước cho nhu cầu sử dụng trong sinh hoạt của dân chúng và cho công nông nghiệp. Vì vậy Los Angeles Aqueduct là một công trình và thành quả vĩ đại, đã phục vụ cho California trong lịch sử 100 năm qua và hãy còn tiếp tục quan trọng với hiện tại và tương lai.

Los Angeles thành lập năm 1769, khởi đầu chỉ có 11 gia đình và những người này có thể dễ dàng dùng nước sông Los Angeles River cho công tác nông nghiệp, đắp đập hay đào kênh thủy lợi nếu cần. Nhưng rồi dân chúng tập trung đến đông dần, hơn 100 năm sau vào đầu thế kỷ 20 đã lên tới trên 100,000 và có việc nước để sử dụng trở thành vấn đề lớn.

Fred Eaton, giám đốc một công ty nước lúc đó và William Mulholland, kỹ sư gốc Ireland, là những nhà tiền phong trong dự án một táo bạo lấy nước từ vùng núi Sierra Nevada ở cách xa hơn 200 miles về cho thành phố.

Năm 1905, dân chúng Los Angeles chấp thuận dự án xây dựng đường dẫn nước. Thoạt đầu cho phép bán trái phiếu $1.5 tỷ để mua đất và quyền sử dụng nước, sau đó đến 1907 dự án được tài trợ thêm bằng $24 triệu trái phiếu nữa. 

Công trình khởi sự năm 1908 và hoàn thành năm 1913. Công trình sư Mulholland trong thời gian ấy dùng khoảng 5,000 công nhân từ nhiều nơi trên thế giới đến kiếm lương cao và có việc làm nhiều năm. Tuy nhiên phí tổn riêng về việc xây dựng công trình to lớn này chỉ hết dưới $23 triệu nghĩa là hơn 1.5% ngân khoản của toàn dự án, điều ấy cho thấy tầm quan trọng của vấn đề sử dụng nước và ảnh hưởng của nó đối với sinh hoạt ở các địa phương.

Kết quả một đường dẫn nước dài 223 dặm từ sông Owens trong miền Đông Sierra về tới San Fernando thành phố Los Angeles được hoàn thành, Đường dẫn nước bao gồm nhiều đoạn: kênh thiên nhiên không có bờ xây: 24 dặm; kênh đào có bờ xây 37 dặm; ống nước bê-tông 98 dặm; ống thép 12 dặm; đường hầm 52 dặm.

Nước được dẫn đi hoàn toàn nhờ trọng lực nghĩa là chảy từ chỗ cao đến chỗ thấp và có nơi bằng nguyên tắc tác dụng của ống siphon, không phải sử dụng máy bơm ngay cho những đoạn vượt qua núi. Ngược lại một số đập nước còn có thể cung cấp thủy điện lực và như thế Los Angeles Aqueduct không tiêu tốn mà còn sản xuất ra năng lượng.

Đoạn cuối cùng của đường nước này là Cascades, nước chảy xuống sườn núi ở Sylmar, phía Bắc Los Angeles ngày nay mọi người trông thấy khi đi trên xa lộ liên bang số 5, gần giao lộ đường 14. Ba đường nước song song có thể nhìn thấy: một đường ống dài là đường ống dẫn mới hoàn thành sau này năm 1970, một đường nước chảy lộ thiên là nước thoát ra từ ống 1970, và đường ống đi ra từ giữa sườn núi là đường ống hoàn thành năm 1913 và bây giờ vẫn còn được dùng.

Hiện nay toàn bộ hệ thống dẫn nước từ núi Sierra về Los Angeles gồm 2 phần: First Los Angeles Aqueduct là phần vừa đề cập ở trên, và Second Los Angeles Aqueduct. Để có thêm nước cho thành phố ngày càng phát triển lớn, Los Angeles tìm thêm lên vùng phía Bắc của sông Owens thuộc Mono County. Từ 1941, First Los Angeles Aqueduct đã được nối dài thêm lên vùng cao phía Bắc 105 dặm, lấy nước từ các sông và suối nhỏ. Tuy nhiên do lượng nước chỉ có ít ở các sông này không đáp ứng đủ nhu cầu và phải tới 1970, khi Second Los Angeles Aqueduct hoàn thành, thành phố mới nhận thêm được một lượng nước đáng kể. Second Los Angeles Aqueduct dài 137 dặm trong đó 64 dặm là ống bê-tôn và 69 dặm bằng ống thép, khởi công năm 1965, hoàn thành năm 1970 với chi phí $89 triệu.

Bên cạnh thành tựu vĩ đại của Los Angeles Aqueduct, dự án này đã không thiếu những rắc rối và khúc mắc. Eaton khi bắt đầu tìm mua đất và nước ở vùng núi Sierra, đã tỏ ra cho dân chúng hiểu như ông là người của US Reclamation Service, cơ quan liên bang giám sát vấn đề sử dụng nước và làm việc cho một công trình thủy lợi công cộng. Họ vô cùng phẫn nộ khi sau này biết ông chỉ mua đất và nước riêng cho thành phố Los Angeles và thấy dự án đường dẫn nước gây thiệt hại nặng nề đến địa phương của họ.

Đường dẫn nước về Los Angeles gần như xóa bỏ giá trị của thung lũng sông Owens khỏi vị trí là một khu vực nông nghiệp trù phú, đồng thời tác hại hệ sinh thái của hồ Owens, nơi sông Owens trước kia đổ nước vào. Trong thập niên 1920, tranh chấp về đất đai và quyền sử dụng nước đã đưa đến một số bạo động của nhiều tổ chức khác nhau, được gọi là “Chiến Tranh Nước ở California”. “Cuộc chiến” kéo dài cho đến đầu thiên kỷ này khi liên bang tìm cách giải quyết thỏa đáng, buộc Los Angeles Aqueduct phải dành lại một phần nước cho các địa phương vùng núi Sierrra.

Tờ Los Angeles Times số ra ngày 30 tháng 10 vừa qua viết một bài phóng sự thuật lại một trong những chuyện ấy. Tờ báo kể lại việc thiếu niên Mark Berry 17 tuổi và người bạn Robert Howe, tức giận với sự kiện thành phố Los Angeles lấy hết nước của địa phương họ và làm cho hồ Owens trở thành hồ cạn, đã cùng nhau âm mưu phá hoại đường dẫn nước. 

Đêm 14 tháng 9 năm 1976, hai người bạn trẻ tìm cách lấy trộm được mấy cây chất nổ trong kho của một công trường phá núi làm đường, và cho nổ ở cửa kênh giữa Bishop và Lone Pine. Thiệt hại của hành động cá nhân tự phát này chỉ nhẹ không đáng kể. Nhưng ngay sau đó, mặc dầu chưa biết ai là tác giả dân chúng địa phương vẫn ca ngợi họ như những anh hùng. Sau khi FBI truy tầm phát hiện được tông tích, tòa án phạt tù Howe 90 ngày và Berry 30 ngày. 

Vì tuổi vị thành niên, tiền án không ghi trong lý lịch cá nhân, 24 năm sau Berry vào làm việc với cơ quan thủy cục Los Angeles cho đến khi bị khám phá chuyện cũ. Nhưng giám đốc cơ quan giải thích là hành động khi còn niên thiếu của đương sự là “phản ứng của những mối quan hệ căng thẳng giữa dân chúng Owens Valley và Los Angeles” bây giờ không còn nữa. Do đó 37 năm sau vụ nổ bom phá hoại, đến nay Berry tiếp tục được làm nhiệm vụ bảo vệ an toàn đường ống dẫn nước cho thành phố Los Angeles.

Năm 1909, Los Angeles có diện tích 61 dặm vuông, tới 1928 tăng lên đến 440 dặm vuông. Một phần lý do là vì theo hiến chương thành phố, không được bán hay cung cấp nước cho những khu vực không thuộc thành phố Los Angeles. Các khu vực này phát triển không thể có đủ nước với các sông nhỏ hay giếng, muốn được dùng nước của Los Angeles Aqueduc, đã đồng ý xin sát nhập.

Thành tích của công trình sư William Mulholland không hẳn hoàn toàn xuông xẻ, sau này cũng mắc phải khó khăn thất bại. Để tăng thêm nước, ông lúc đó đã trở thành giám đốc thủy cục Los Angeles, cho xây đập Saint Francis ở San Francisquito Canyon, cách Santa Clarita 10 dặm về phía Bắc để làm một hệ chứa nước nhằm điều hòa lưu lượng cho Los Angeles Aqueduct. Khởi công năm 1924 và hoàn thành 2 năm sau, tới đêm 12 tháng 3 năm 1928 đập Francis vỡ, nước cuốn trôi 600 người, một trong những thảm kịch của ngành xây dựng lớn nhất ở Hoa Kỳ trong thế kỷ 20. 

Thảm họa này đã kết thúc sự nghiệp của ông. Nhưng thành tích ông đã giúp cho thành phố Los Angeles không thể nào bị quên lãng. Tên của ông đã từng được đặt cho các núi, hồ nước và nhiều đường phố. Ngày Thứ Ba, ông sẽ được vinh danh thêm một lần nữa với kỷ niệm 100 năm Los Angeles Aqueduct. (HC)

nguồn:http://www.diendantheky.net/2013/11/ha-tuong-cat-uong-dan-nuoc-ve-cho-los.html

======================================================================