Tái cấu trúc nền kinh tế: “Tái” cái gì, bắt đầu từ đâu?

Để tiến hành tái cấu trúc nền kinh tế, trong điều kiện nguồn lực và năng lực có hạn, phải xác định đúng điểm xuất phát - tái cấu trúc bắt đầu từ đâu?

Từ những điểm đột phá nào để quá trình tái cấu trúc diễn ra hiệu quả trong bối cảnh phát triển phức tạp, khó dự đoán của thế giới và Việt Nam. TS Vũ Đình Ánh, chuyên gia kinh tế đã trao đổi với phóng viên Báo Người cao tuổi xung quanh Hội thảo về tái cấu trúc đầu tư công và tái cấu trúc doanh nghiệp nhà nước (DNNN) tổ chức mới đây tại Hà Nội… PV: - Thưa ông, có nhiều ý kiến cho rằng: Khái niệm “đầu tư công” ở Việt Nam đến nay vẫn đang bị hiểu theo nghĩa mập mờ, còn nhiều chỗ chưa rõ ràng. Ông đánh giá thế nào về ý kiến này? TS. Vũ Đình Ánh: - Đầu tư công của Việt Nam hiện chưa có khái niệm rõ ràng. Mặc dù vậy, theo cách hiểu chung hiện nay thì đầu tư công là đầu tư của khu vực kinh tế Nhà nước, bao gồm đầu tư từ ngân sách Nhà nước, đầu tư từ vốn tín dụng Nhà nước và đầu tư từ DNNN. Theo đó, DNNN sẽ không tập trung vào mục tiêu lợi nhuận mà dựa vào đồng vốn của Chính phủ giao thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của họ chứ không phải vấn đề sử dụng làm sao thu được nhiều lợi nhuận nhất. TS. Vũ Đình Ánh. PV: - Câu chuyện đầu tư công cũng giống như câu chuyện về tăng trưởng, nghĩa là có đầu tư thì mới có tăng trưởng. Vậy, chúng ta sẽ huy động các nguồn lực nào để duy trì và phát huy được vấn đề đầu tư công, thưa ông? TS. Vũ Đình Ánh: - Nguồn lực ở đâu để duy trì tỉ lệ đầu tư công như hiện nay, tôi cho đó là câu chuyện không đơn giản. Ngân sách Nhà nước cho đầu tư công rất cao nhưng hiệu quả thu lại quá thấp. Tiếp đến là nguồn vay, hiện nay quy mô nợ của Việt Nam (nợ công cũng như nợ nước ngoài) đang ở mức rất cao, gây ra những dấu hiệu rủi ro cao do sử dụng không hiệu quả. Vì vậy, việc tái cấu trúc DNNN trong một chừng mực nào đó sẽ hạn chế nguồn lực các DNNN cho đầu tư công nói chung. Ngoài ra, chúng ta cũng cần xác định, quy mô dành cho đầu tư công trong một vài năm tới, thậm chí trong 5- 10 năm tới sẽ dựa vào quy mô tăng trưởng kinh tế, vì vậy phải duy trì tỉ lệ đầu tư công. Nhất là trong bối cảnh nguồn lực hạn chế như hiện nay thì chúng ta phải tập trung vào những dự án có hiệu quả nhất. Và quan trọng là những dự án ấy không chỉ phục vụ cơ sở hạ tầng mà xét về mặt tài chính phải tạo ra hiệu quả kinh tế để có thể khoán vốn, trả nợ lãi, trả nợ gốc, giảm nhẹ gánh nặng rủi ro nợ công. PV: - Thưa ông, có một thực tế là nhiều DNNN hiện nay hoạt động độc quyền, kém hiệu quả, đầu tư dàn trải, không đúng chức năng nhiệm vụ nên phải tái cấu trúc lại. Nếu giao cho các DNTN làm thì liệu kết quả có tốt hơn không? TS. Vũ Đình Ánh: - Theo tôi, khi chúng ta chưa xác định rõ các DNNN đóng vai trò gì trong nền kinh tế thì rất khó trả lời được. Chúng ta phải đặt vào một ngành rất cụ thể. Ví dụ, đầu tư vào sắt thép, rất nhiều người nói rằng việc gì Nhà nước phải đầu tư vào đây trong khi sắt thép bây giờ đang ế thừa. Hay ví dụ ở địa phương, đầu tư vào xi-măng, mía đường chẳng hạn. Tóm lại là chưa có lời giải chung. Nguyên tắc là từ năm 2000, khi đề ra chiến lược phát triển KT-XH có đề xuất là Nhà nước và DNNN chỉ đầu tư, hoạt động ở những lĩnh vực mà các thành phần kinh tế khác không được làm, không muốn làm và không thể làm. Nhưng đề xuất ấy đã bị loại và đó cũng chính là lí do mà hiện nay các DNNN khó xử và buộc phải tái cấu trúc. Đơn cử, câu chuyện của ngành đóng tàu, Việt Nam hiện bắt chước mô hình Hàn Quốc, chọn đóng tàu là ngành kinh tế mũi nhọn và tập trung đầu tư. Nhưng ở Hàn Quốc, mô hình đầu tư của họ là Nhà nước thông qua một tập đoàn tư nhân chứ không phải DNNN như Tập đoàn Vinashin của Việt Nam. Chính vì vậy, họ đạt được mục tiêu đề ra, còn ở ta thì tiền Nhà nước ném ra nhưng ngành đóng tàu không nhìn thấy đâu, DNNN phá sản, hoạt động không hiệu quả. So sánh như thế để thấy, cùng một cách thức, nhưng cách sử dụng lại hoàn toàn khác nhau. Tôi cho rằng, hiện tại rất khó để đánh giá là liệu thay vì Nhà nước thì tư nhân làm có tốt hay không. Đơn cử như EVN chẳng hạn, bảo giao cho tư nhân làm có tốt hay không cũng chưa biết vì đã cho làm bao giờ đâu. Do vậy, cần phải có những tính toán, phân tích có lí, đừng đem người dân ra thử nghiệm… PV: - Trân trọng cảm ơn ông! Khánh Linh (Thực hiện) (nguồn người cao tuổi)