1048. NHÂN TỐ TRUNG QUỐC VÀ ASEAN TRONG CẢI CÁCH TẠI MIANMA

Posted by basamnews on 01/06/2012

THÔNG TẤN XÃ VIỆT NAM

NHÂN TỐ TRUNG QUỐC VÀ ASEAN TRONG CẢI CÁCH TẠI MIANMA

Tài liệu tham khảo đặc biệt
Thứ tư, ngày 30/5/2012
TTXVN (Luân Đôn 26/5)
Trang tin phân tích của Viện Hoàng gia An ninh Quốc phòng Anh mới đây đăng bài nhận định quan điểm của Viện này về tiến trình cải cách dân chủ tại Mianma, nhận định về thách thức “cái bóng Trung Quốc” trong việc Mianma tăng cường quan hệ với phương Tây, cũng như những lợi ích của ASEAN từ công cuộc cải cách kinh tế và chính trị của Mianma, nội dung như sau:

Những bước tiến thăm dò của Mianma hướng tới cải cách dân chủ và nhân quyền đang nhận được phần thưởng là sự tái can dự của phương Tây, thể hiện gần đây nhất là chuyến thăm của Thủ tướng Anh David Cameron. Trong chuyến thăm lịch sử tới Mianma tháng 4/2012 – chuyến thăm đầu tiên từ trước tới nay của một nhà lãnh đạo Anh đang tại vị – David Cameron đã không hề dùng từ nào bóng gió khi ông kêu gọi bãi bỏ các lệnh cấm vận. Chỉ vài tuần sau chiến thắng của nhà lãnh đạo mang biểu tượng dân chủ thuộc Liên đoàn Dân chủ (NLD) đối lập Aung San Suu Kyi, chuyến thăm đã tái củng cố mối quan tâm ngày càng tăng của phương Tây đối với chính quyền có vẻ dân sự của Tổng thống Thein Sein, người đã khiến nhiều nhà quan sát ngạc nhiên bởi một loạt các cải tổ kinh tế và chính trị trong năm qua. Dưới sự cai trị của giới quân sự tàn bạo cho tới cuộc tổng tuyển cử năm 2010, Mianma được cả thế giới biết đến như là một vương quốc cô lập tô điểm bằng sự đàn áp chính trị và chủ nghĩa phân biệt sắc tộc cố hữu. Bị tê liệt bởi các lệnh trừng phạt của phương Tây và quản lý kinh tế yếu kém, Mianma gần như bị tách rời khỏi sự phục hưng kinh tế tại Đông Nam Á, Tuy nhiên, viễn cảnh đó giờ đây có thể có cơ hội thay đổi nếu như những bước tiến gần đây thực sự diễn ra.
Trong những tháng gần đây, chính quyền của ông Thein Sein đã thả hàng trăm tù nhân chính trị, ký các thỏa thuận ngừng bắn với các nhóm nổi loạn thiểu số xung khắc, và cho phép bà Suu Kyi cùng NLD tham gia cuộc bầu cử địa phương. Trong bối cảnh chính trị ngày càng cởi mở, đất nước này đã mời gọi đầu tư nước ngoài vào tận dụng các cơ hội. Với nguồn nguyên liệu tự nhiên dồi dào, dân số trẻ và vị trí chiến lược tại giao lộ của hai nền kinh tế khổng lồ đang lên là Ấn Độ và Trung Quốc, Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự báo rằng Mianma có thể sẽ nổi lên là “tiền tuyến kinh tế tại châu Á”. Trong khi các công cuộc cải tố có tiềm năng để tạo ra những vận may bất ngờ về kinh tế và chính trị quốc gia vô cùng lớn đối với Mianma thì những tác động khu vực đối với những bước phát triển này đang bắt đầu định hình. Sự cởi mở của Mianma đã bắt đầu chèo lái những bước chuyển đổi kinh tế và chính trị trong khu vực, trong đó có sự thay đổi trong các mối quan hệ của Mianma với Trung Quốc, nhà bảo trợ kinh tế và chính trị truyền thống của nước này, cũng như các cơ hội kinh tế và chính trị mới của ASEAN.
Cái bóng của Trung Quốc
về mặt lịch sử, các mối quan hệ Trung Quốc-Mianma được đánh dấu bằng sự nghi ngờ đối với sự hỗ trợ về vật chất và chính trị đối với Đảng cộng sản Mianma. Các mối quan hệ được cải thiện sau khi Trung Quốc ngừng hỗ trợ cho những người cộng sản vào giữa những năm 1980. Các mối quan hệ Trung Quốc-Mianma đã có được một sự thúc đẩy lớn sau vụ trấn áp quân sự năm 1988 đối với những người biểu tình ủng hộ dân chủ vốn mang lại sự chỉ trích rộng khắp từ cộng đồng quốc tế. Bị trói chặt bởi các lệnh trừng phạt của phương Tây và sự cô lập quốc tế, Nâypiđô đã buộc phải dựa vào Trung Quốc để tìm kiếm sự trợ giúp quân sự, đầu tư y tế và ủng hộ ngoại giao. Trong hai thập kỷ qua, sự phụ thuộc của Mianma vào Trung Quốc ngày càng mạnh mẽ khi Bắc Kinh trở thành nhà hảo tâm về kinh tế và chính trị chủ chốt của quốc gia này. Trung Quốc đã phủ quyết nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc lên án Mianma vi phạm nhân quyền trong vụ đàn áp quân sự nhằm vào những người biểu tình chống chính phủ năm 2007. Năm 2011, quan hệ thương mại song phương Trung Quốc-Mianma lên tới 3,6 tỷ USD, củng cố vị thế của Bắc Kinh là đối tác thương mại lớn nhất của Mianma. Trung Quốc cũng có những lợi ích to lớn trong sự ổn định của Mianma vì có những khoản đầu tư chiến lược ngày càng tăng tại quốc gia này.
Bắc Kinh coi Mianma là tuyến đường vận chuyển đường biển thay thế tới Ấn Độ Dương và là một nguồn cung chính về nguyên liệu tự nhiên cho nền kinh tế nước này. Người khổng lồ châu Á đang tham gia vào việc xây dựng một loạt các dự án cơ sở hạ tầng lớn tại Mianma, trong đó có các cảng biển, tuyến đường xe lửa và các đường ống dẫn dầu. Một số trong các dự án đã gây phản ứng có dự án xây cảng nước sâu Kvaukpyu và đường ống Shwe để vận chuyển dầu mỏ và khí đốt tới tỉnh Vân Nam của Trung Quốc. Thêm vào đó, cảng bốc dỡ dầu thô dưới nước sâu và cơ sở chứa dầu cũng đang được xây dựng tại đảo Maday để làm điểm dừng cuối cho các tàu chở dầu từ Tây Á và châu Phi. Cơ sở hạ tầng năng lượng đó sẽ cho phép Trung Quốc không phải vận chuyển qua eo biển Malacca phức tạp và nhiều cướp biển, giảm đáng kể quãng đường vận chuyển.
Bất kể sự phụ thuộc lớn của Mianma vào sự hỗ trợ về kinh tế và chính trị của Trung Quốc, hiện có một sự không hài lòng lan rộng về ảnh hưởng ngày càng tăng của Bắc Kinh đối với quốc gia này. Là một quốc gia độc lập mãnh liệt với lịch sử chống thực dân, Nâypiđô đã thể hiện những ý định của mình khi nước này dừng dự án xây dựng đập thủy điện Myitsone do sự phản ứng của công chúng gia tăng và những quan ngại về môi trường tháng 9/2011. Việc dừng xây đập thủy điện trùng hợp với việc thực hiện tiến trình cải cách nhằm lôi kéo các cường quốc phương Tây và các nước láng giềng vào sự nghiệp thoát ra khỏi cái bóng Trung Quốc của Mianma. Bắt đầu bằng chuyến thăm mở đường của Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton tháng 12/2011, Mỹ và các cường quốc phương Tây đã có phản ứng tích cực hơn mức đơn thuần thừa nhận những lời đề nghị của Mianma. Ngoài việc “gặm miếng bánh kinh tế Mianma lợi lộc”, các cường quốc phương Tây cũng nỗ lực tìm cách giảm sự thống trị của Trung Quốc tại khu vực, góp phần bổ sung cho bước chuyển chính sách đối ngoại của Nâypiđô. về mặt cơ hội thì các công cuộc cải tổ được thực hiện trong bối cảnh Mỹ chuyển trọng tâm sang châu Á-Thái Bình Dương. Quan điểm dịu xuống của Mỹ đối với Mianma là kiên định với các mục tiêu của nước này trong việc tái khẳng định sự hiện diện và ảnh hưởng tại khu vực.
Tuy nhiên, Nâypiđô nhận ra rằng nước này không thể chống đỡ nổi việc xa lánh nước láng giềng khổng lồ. Chiếc ghế thường trực tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và sức nặng về kinh tế to lớn khiến Bắc Kinh là một đối tác không thế thiếu của Mianma. Do dó, cần phải nhớ rằng Thein Sein đã ký hiệp ước đối tác chiến lược với Trung Quốc trong chuyến thăm cấp nhà nước đầu tiên của ông tới Bắc Kinh tháng 5/2011. Chuyến thăm cũng còn có những cuộc thảo luận về khả năng các tàu hải quân Trung Quốc cập cảng Bengal, cho phép Bắc Kinh bảo vệ các cơ sở khí đốt và dầu mỏ của mình trên lãnh thổ Mianma và tăng cường sự hiện diện tại Ấn Độ Dương. Ưu tiên dài hạn chủ chốt đối với Nâypiđô là kiểm soát một cách hiệu quả các mối quan hệ truyền thống với Trung Quốc trong khi tăng cường can dự với các cường quốc phương Tây – một thách thức cân bằng nhạy cảm đòi hỏi tất cả những khéo léo và kỹ năng ngoại giao của các nhà lãnh đạo Mianma.
Điệu nhảy tăng gô với ASEAN
Những cải cách muộn màng của Mianma cũng đã góp phần gia tăng vị thế của ASEAN. Tổ chức khu vực vốn luôn khẳng định can dự tích cực với Mianma này đã được “minh oan” bằng những bước tiến gần đây của Nâypiđô. ASEAN cũng đã tăng cường sự hỗ trợ mạnh mẽ của mình đối với công cuộc cải tổ và đã “thưởng” cho Mianma chiếc ghế chủ tịch luân phiên vào năm 2014. Sự nổi lên của Nâypiđô trên sân khấu toàn cầu và khu vực diễn ra vào thời điểm quan trọng đối với ASEAN và có cả tác động kinh tế và chính trị đối với khu vực. Trước hết, ASEAN sẽ có sự tự tin chính trị mới trước những chỉ trích từ lâu nay rằng tổ chức này nói nhiều làm ít. Các cường quốc khu vực đã tung hô chính sách lặng lẽ thúc giục Nâypiđô hướng tới cải cách dân chủ kéo dài nhiều thập kỷ của họ đã mang lại hiệu quả và vẫn tuân thủ nguyên tắc không can thiệp công việc nội bộ của ASEAN. Sự xác thực về “cách thức ASEAN” này diễn ra vào thời điểm mà khu vực đang phải đối phó với nhiều thách thức lớn, chẳng hạn như những căng thẳng ngày càng tăng với Trung Quốc tại Biển Đông và việc tái tập hợp lực lượng của Mỹ ở khu vực.
Thứ hai, công cuộc cải tổ của Nâypiđô mang lại một sự thúc đẩy mạnh mẽ hơn đối với mục tiêu thiết lập Cộng đồng Kinh tế ASEAN vào năm 2015. Cộng đồng Kinh tế ASEAN nhằm mục tiêu thiết lập sự hội nhập kinh tế khu vực thông qua khuyến khích các dòng chảy tự do của hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, lao động có kỹ năng và nguồn vốn. Sự dồi dào của nguồn nguyên liệu tự nhiên tại Mianma đã mang lại lợi ích cho khu vực khi xét về nguồn nguyên liệu thô. Nâypiđô chắc chắn cũng sẽ có lợi từ sự trở lại của nguồn lao động có kỹ năng từ số người dân đang sinh sống ở nước ngoài, vốn đã phải bỏ đất nước ra đi do sự đàn áp chính trị và ít cơ hội kinh tế.
Các tập đoàn lớn của ASEAN cũng đã bắt đầu đặt cược vào tiềm tăng kinh tế to lớn của tiền tuyến kinh tế cuối cùng này. Tập đoàn “Italian- Thai Development Co.” của Thái Lan đã khởi động một dự án tham vọng xây dựng cảng nước sâu trị giá 50 tỷ USD và một khu công nghiệp tại làng Dawei của Mianma. Vùng đặc quyền kinh tế này, một trong những vùng lớn nhất khu vực, hứa hẹn sẽ trở thành hành lang vận tải mới nối Ấn Độ, Trung Đông và châu Âu với Đông Nam Á và Đông Á, thay thế cho eo biển Malắcca. Một đoàn doanh nghiệp ASEAN, gồm khoảng 30 nhà lãnh đạo doanh nghiệp hàng đầu của khu vực, cũng đã thăm Rănggun để tìm kiếm các cơ hội kinh tế vào tháng 2/2012.
Tuy nhiên, ASEAN – với chiến thắng về kinh tế và chính trị cần thiết bấy lâu – cần phải tiếp tục khuyến khích Nâypiđô tiếp tục thực hiện cải cách hơn nữa để nước này tiếp tục vững chắc trên con đường dân chủ và cởi mở. Điều này có nghĩa phải tăng cường niềm tin và đối thoại không chỉ với chính phủ mà còn cả những nhân vật chủ chốt trong giới quân sự. Bước chuyển bất ngờ của Mianma chắc chắn sẽ khiến những người theo đường lôi cứng rắn trong giới quân sự lo ngại. Đối với ASEAN, duy trì sự cởi mở của Mianma có thể là một trong những thách thức lớn nhất của thập kỷ hiện nay./.
(nguồn basamnew)